TƯỚI NƯỚC CHO CÂY

 Hao Đuc Nguyen 

Hôm nay mình xin viết về chuyện tưới cây.

Chuyện tưới nước cho cây tưởng đơn giản mà không giản đơn chút nào. Đừng nghĩ, cây cần nước thì cứ vặn vòi ra nước mà xịt. Thế là xong, có gì đâu mà quan trọng. Ấy vậy mà nhiều người giết cây, phá cối vì cái chuyện tưởng như vô thưởng, vô phạt ấy.

1. TƯỚI THẾ NÀO LÀ ĐÚNG?

Câu hỏi mà mấy bạn hay thắc mắc là nên tưới cây thế nào là đúng. Không chỉ là dư nước tưới sao cũng được. Phải tùy loại cây mà ta nên dùng cách tưới cho đúng.

Muốn tiết kiệm nước và gìn giữ lá cho trơn mướt, ta nên tưới dưới gốc cây, hơn là trên mặt lá.

Đối với nhiều loại rau thơm, tưới nước trên lá sẽ làm tinh dầu bay mất và làm phai lạt hương vị cần có của nó (vườn cây họ tưới phun và công nhân thì làm cho có nên mùi vị rau không thơm nồng như ta là vậy). Mấy loại rau thơm hạn chế tưới vung vãi như thế có thể kể như: húng lủi, rau quế, rau thơm, diếp cá (có bạn nói giấp cá), tía tô, kinh giới...Còn mà cây không cần mùi thơm thì du di chút không sao. Rau muống chẳng hạn.

Cây cần lá làm gia vị như: hương thảo (tối kỵ), lá curry, Oregano ...

Hay loài hoa có hương thơm: các loại lài, hoa hồng, dạ lý hương ...

Chưa kể tưới trên lá còn có thể làm rau mau bị hư lá, dễ làm lá bị úng, tạo điều kiện cho sâu bọ hay các loài côn trùng xâm nhập và làm hại. Nước vào các kẽ rau có thể tạo điều kiện cho hơi nóng tích tụ do ánh sáng mặt trời chiếu vào và làm rau mau úng, không tươi.

Loại rau thơm nào bạn định thu hoạch ngày sau thì trước đó 1 ngày, ngừng tưới. Cây bị thiếu nước sẽ tích tụ hương trong lá làm mùi vị nồng hơn. Hái xong, thì tưới lại bình thường.

2. TƯỚI SÁNG HAY CHIỀU?

Thấy các bạn nói tưới ban sáng thì tốt hơn vì sâu, ốc sên, côn trùng ... sẽ không lợi dụng lúc đêm đến ra tàn phá cây cối. Tưới ban tối thì tốt hơn. Thế thì tưới lúc nào là thượng sách?

Tưới sau khi nắng tắt xưa nay vẫn là lựa chọn hàng đầu của các bạn trồng vườn. Nỗi lo sâu bệnh hay các côn trùng tàn phá thì các bạn có nhiều cách diệt chúng. Chứ nước không đóng góp nhiều vào chuyện đó. Thêm nữa, cây cối sau 1 ngày nắng gắt cần nước để hút thức ăn từ đất, mà chúng ta để khô hạn thì ban đêm chúng sẽ làm chậm quá trình này. Chuyện tưới nước cho cây sau 1 ngày nắng thì cũng quan trọng như bữa ăn sáng vậy. Khoảng cách nhịn ăn từ lúc tối đến sáng ngày sau là dài nhất. Nên ai không ăn sáng sẽ hại bao tử, thiếu hụt năng lượng và mất trí nhớ (vì neron thần kinh sẽ ăn lẫn nhau). Tưới cây ban chiều là cần thiết.

Nếu ban sáng bạn rãnh muốn thư giãn chân tay thì chỉ nên tưới ít. Không nên tưới đẫm như ban chiều vì nước đọng lại sẽ tích tụ và làm nóng cây do hơi nước hấp thụ ánh nắng mặt trời.

Mấy vườn cây họ tưới liên tục vì họ cần cây tươi để dễ bán (giống như họ phun sương ở cửa hàng rau để nặng ký vậy).

Nên để mặt trời tắt 30 phút cho hơi nóng bay bớt hãy tưới. Bạn mới đi ngoài nắng về, mồ hôi ròng ròng mà tắm liền thì dễ bị cảm. Cây nó cũng vậy.

3. TƯỚI ÍT HAY NHIỀU?

Đây là một câu hỏi khó, không dễ trả lời.

Ít hay nhiều tùy loại cây mà bạn trồng. Tùy loại đất bạn đang dùng. Tùy theo mùa. Tùy theo giai đoạn sinh trưởng của cây. Tùy theo vùng bạn đang ở. Tùy theo hướng nắng (nhà nào hướng đông, hướng tây thì tưới nhiều. Hướng bắc, hướng nam thì tưới ít lại). Tùy khu vực (nhà khu đất cao nước rút nhanh nên tưới nhiều. Khi đất trũng thì nước khó rút tưới ít lại)... Cả đống cái tùy mà bạn phải suy xét. Nên trồng cây ngoài là giải trí, nghệ thuật, tình yêu thiên nhiên ... mà còn là nơi thực hành trí thông minh. Trồng cây thì mình phải hiểu nó.

Tựa như chuyện có anh học trò học bài về vịt, ngon nhất là da. Rồi mới tới đầu cổ cánh. Vào phòng thi bị hỏi: con trâu ngon nhất cái gì? Ảnh trả bài: dạ da là ngon nhất lol.

Lấy ví dụ như cây hoa giấy thì không nên tưới nhiều. Nhưng khi nó ra hoa thì nên tưới tăng lên chút để hoa lâu tàn. Còn mùa đông thì hạn chế tưới để rễ khỏi bị lạnh làm cây rụng lá.

Khi mua (hay xin của ai) hoa, cây, rau ... thì chịu khó hỏi người bán hay người tặng loại cây này, loại rau này ... có chịu nước hay không và tưới thế nào?

Khi mình cho cây nào, hay cho hạt, mình hay chịu khó mất thêm dăm phút giải thích cách trồng hay tưới là vì thế.

Có nhiều loại cây không muốn nhiều nước. Tưới nhiều dễ làm nó thúi rễ, vàng lá, rụng lá, hay thậm chí chết, tốt lá không ra hoa.

Đó là do mỗi cây có đặc tính riêng. Con mình bao tử nhỏ, nó ăn ít mà bạn bới cả tô cơm rồi cầm cái cây bắt nó ăn hết thì làm sao được? Cái cây nó cũng vậy thôi.

Tùy đất bạn đang trồng nữa. Potting mix thì tưới tăng chút không sao, vì nó rút nước tốt. Garden soi tích nước mà bạn cứ tưới như nước lũ thì cây chết là đúng rồi.

Lại có chị cho cây. Chồng chị ta trồng, chứ chị ta có trồng đâu mà biết. Thế là chị ta bày:

- Cây này em chả bao giờ tưới, mà nó vẫn sống. Dễ trồng lắm.

Người kia cầm về, trồng cây mà sợ tiền nước tăng, lại thêm tính lười, thế là 4-5 ngày tưới 1 lần. Cây nó khô như củi mục. Thế là chưởi loạn làng.

Lại có chị cho cây, dặn:

-  Cây này nó chịu nước lắm, Chị chịu khó tưới ngày 2 lần dùm.

Chị kia te te về tưới như dập đám cháy. Cây nó chịu đời không thấu nghẻo cù tỏi.

Chị cho dặn mà quên nói là nhà chị ta vườn phía dưới là bùn + cát nên tưới nhiều là đúng rồi. Còn nhà chị nhận là phía dưới là đất sét + đất thịt. Nó tích nước lâu, tưới thêm thì khác chi quăng con nít 3 tuổi ra ao cho nó tập bơi. Đâu có được.

Muốn biết đất mình loại nào thì đào cái lỗ nhỏ quan sát đất cát nhà mình thế nào. Tốt nhất là đợi sau mưa 2 ngày, đào 1 cái lỗ sâu chừng 1 feet coi nước rút đến đâu mà liệu. Còn mà lười thì lấy cây đũa cả vót nhọn, cắm xuống để 3 tiếng. Rút lên sẽ thấy chỗ nào đẫm là nước ở mức đó. Thế sẽ biết đất mình tích nước cỡ nào mà liệu tưới nhiều hay ít. Cách làm tựa như dò nhớt mới hay cũ trong xe vậy đó.

Đó là vườn. Còn mà trồng chậu thì tương đối dễ hơn. Đất potting mix thì tưới nhiều chút. Còn đất garden soil thì tưới ít lại vì nó giữ nước khá tốt. Phía trên hay bị khô thì tưới lớp trên cho giữ ẩm là đủ.

Phàm cây bị thúi rể thì rút cây ra, nhúng rễ vào nước sạch rồi dùng đất potting mix làm ẩm, trồng lại. Nên bứt bớt rễ. Chịu khó ngửi cái nào hơi thúi thì xén bỏ. Bỏ loại bột tăng rễ (bán mọi chỗ) xung quanh rồi chôn lại. Cắt bớt lá, cành. Tưới ẩm 1 tuần liên tiếp và để trong bóng râm. Khi nào cái lá nó ngẩng lên được là thoát. Còn mà nó cứ rủ xuống quá 2 tuần thì bó tay.

4. CÓ NÊN LÀM HỆ THỐNG TƯỚI TỰ ĐỘNG?

Tưới tự động được phát minh vì người nước ngoài thích đi du lịch. Họ phải có nó để tưới cây khi đi xa nhà trong nhiều ngày. Có nhiều nhà giàu, vườn rộng quá. Thay vì thuê người tưới, họ set up hệ thống để giảm chi phí nhân công. Hay nhà có người già. Ông bà thích cây cối mà cầm cái tô ăn cơm còn run, thì hệ thống tự động là một giải pháp được nghĩ đến.

Còn người Việt Nam làm hệ thống tưới vì ... nó nhanh, gọn nhẹ. Hôm nay rãnh thì tưới. Hôm nào lười thì turn on lên, thế là nhìn nước xịt xịt, uống cà phê, hút thuốc lá.

Nếu nhà bạn không có gì ngoài ... điều kiện. Hay bạn là dân kỹ thuật. Đi làm nhà người ta có đồ dư, không biết làm gì thì tận dụng lại. Hay nhà có cô vợ ham cây mà giờ có bầu vượt mặt, thế là hệ thống này sẽ đem lại biết bao tiện lợi.

Ngoài mấy lý do trên thì không nên lạm dụng hệ thống tưới tự động. Chưa biết tiện dụng bao nhiêu nhưng tưới rất tốn nước, tựa như cái máy rửa chén trong bếp vậy. Nó xịt cái trúng, cái trật. Trả tiền nước học máu. Đó là chưa kể xịt trên lá, làm hại cây như đã trình bày bên trên.

Nếu bạn muốn làm thì nên nghiên cứu hệ thống tưới như của Israel. Đó là hệ thống thông minh. Mấy nhà giàu ở nhà thông minh hay thiết lập.

Hệ thống đó có một máy chủ. Ở mỗi loại cây sẽ có 1 đường ống riêng dẫn nước (đến từng cây một). Khi tưới, nước theo mao mạch dẫn đi toàn cây. Khi nước trong cây gần hết, nước sẽ rút đến gần gốc cây. Ngay chỗ ấy có 1 cái ngấn chặn. Nước qua khe hở nhỏ đó sẽ tạo thành 1 tiếng ồn. Chỉ có máy chủ mới nghe được. Thế là nó tự động bật nước CÁI KHU VỰC ĐÓ THÔI. Nước nhỏ giọt ra từng cây đến khi nghe tiếng "ộc" nhỏ là nước đã theo các mao mạch đầy cây thì hệ thống sẽ tự động ngắt, ngừng tưới.

Nói dài dòng vậy để biết Israel họ làm được những chuyện ở một chu vi rộng lớn mà chỉ các nhà giàu ở nhà thông minh (như Bill Gates) mới dám làm ở các nước phương tây.

Trên đây chỉ là sơ lượt vài điều căn bản về tưới. Mong các bạn và các cao nhân chỉ giáo thêm.

Tại hạ xin vểnh tai lãnh giáo để các bài sau được tốt hơn.

Xin đa tạ.

Hảo Đức nguyên / Vườn Texas / Texas Garden

__________________________________