Cytokine storm: Khi cơ thể tự tấn công
Quinhon11
Mới đây. một người bạn từ cửa tử trở về đã chia sẻ với mình về hành trình chống lại tử thần Covid 19 của bạn ấy. Chính câu chuyện cả gia đình 5 người bị nhiễm bịnh mà chỉ mình bạn ấy nằm nhà thương, nguy hiểm đến tánh mạng là động lực khiến mình muốn tìm hiểu thêm về căn bệnh chết người này.
Chúng ta đều nghe và thấy về những cái chết rất nhanh, rất bi thảm của bệnh nhân Covid 19. Nhưng câu hỏi ở đây là tại sao có những người dương tính với Covid 19, có diễn biến bịnh rất nhẹ, có khi chỉ như một cơn cảm cúm thông thường thoáng qua, rồi khỏe lại bình thường. Bên cạnh, lại có người bịnh trở nặng sau 5-7 ngày cầm cự, bị những cơn đột phá bất ngờ dẫn tới mất mạng?.
Chưa bao giờ sự hiểu biết về Covid 19 lại cần thiết như lúc này. Có rất nhiều nguồn dư luận trái chiều chung quanh nó. Nhóm người nhiễm bịnh và may mắn có triệu chứng nhẹ nhàng thoảng qua, thì tự tin cho là mình đã trãi nghiệm, đã biết về nó, để rồi mạnh miệng tuyên bố: Covid 19 không đáng sợ, người ta chỉ nói quá lên vì mục đích chính trị này, lý do kia.. chứ thật ra nó chỉ là một con cúm thông thường.. Không cần phải chích ngừa, không cần phải đeo khẩu trang gì cả.. vv và vv.
Nhưng những người kém may mắn phải trãi qua nhưng lúc thừa chết thiếu sống, những cơn nghẹt thở kinh hoàng cận kề bên cửa tử thì hiểu rằng đây là một căn bịnh giết người hàng loạt có thể chỉ trong vài ngày.. Vậy thì câu chuyện này là thế nào? sự thật nằm ở đâu? chúng ta cùng tìm hiểu nhé.
Ở đây mình không đi sâu về chuyên môn, mình chỉ trình bày một cách đơn giản, dễ hiểu về cụm từ "hội chứng cytokine storm" đáng sợ.
Sau một thời gian qua diễn biến dịch bệnh, các chuyên gia đã có một tầm nhìn và hiểu biết hơn về những khúc mắt tại sao có khoảng 80 % bệnh nhân may mắn phục hồi chỉ sau vài ngày nóng sốt đau họng. Nhưng 20 % số bệnh nhân còn lại bị ảnh hưởng nặng nề. Nhiều người trong số đó (không phân biệt tuổi tác) đã trở nặng, do xảy ra cơn bão cytokine dẫn đến mất mạng, như trường hợp ca sĩ Phi Nhung mới đây.
Tóm lại như vậy, trong số những người dương tính với covid19, sẽ có khoảng 20% bị hội chứng cytokine storm tấn công chí mạng nếu không có phương pháp điều trị đến nơi đến chốn. Thống kê có khoảng trên dưới 5 % nạn nhân sẽ ra đi vĩnh viễn.
Đây không phải là lần đầu tiên một cơn bão cytokine có liên quan đến đại dịch. Các nhà khoa học nghi ngờ rằng bão cytokine đã gây ra nhiều trường hợp tử vong trong đại dịch cúm năm 1918 và sự bùng phát của Sars năm 2003, một loại virus có liên quan đến virus gây ra Covid-19.
Một số bệnh nhân có đột biến trong một gen gọi là LYST. Có thể những đột biến này hoặc những đột biến tương tự có thể giải thích tại sao khoảng 20% người mắc phải phiên bản Covid-19 nghiêm trọng, trong khi những người khác có các triệu chứng nhẹ hơn hoặc thậm chí không có triệu chứng nào. Những người có bộ gen mang đột biến như vậy có thể vô tình sở hữu hệ thống miễn dịch mất kiểm soát, vì vậy họ sẽ bị bệnh nặng hơn những người khác.
Hiện các chuyên gia đang có nhiều phác đồ để phát triển một kế hoạch điều trị có thể tấn công vào cơn bão cytokine đang hoành hành và nhiễm vi-rút gây ra nó.
Nhưng để bất kỳ phương pháp điều trị nào có hiệu quả, các bác sĩ phải đón đầu cơn bão đang xảy ra: “Bí quyết lớn nhất trong cơn bão cytokine là nhận ra nó. Các nhà khoa học khuyến cáo rằng tất cả mọi người khi bị dương tính với covid 19, và có nhiều biểu hiệu căn bản của covid 19, thì tốt nhất nên nhập viện với Covid-19, làm một xét nghiệm rẻ tiền cho ferritin trong máu của họ. Sau đó bạn sẽ được định bệnh và chửa trị theo những phương pháp và dược liệu hợp lý nhất.
Không ai biết chắc bản thân mình nếu nhiễm bịnh sẽ có xãy ra cơn bão cytokine hay không? Cơ thể mỗi người căn bản khác nhau: tuổi tác, bệnh nền có sẳn vv.. Bác sĩ qua xét nghiệm sẽ biết rõ bệnh nhân có diễn biến nặng trong những ngày sắp tới dù hiện tại tình trạng bạn vẫn đang còn nhẹ.. chưa có gì nguy hiểm! (kinh nghiệm của một người bạn ở Houston TX).
Như vậy chỉ khi nào mình bị nhiễm bịnh, thông qua diễn biến phức tạp thì mới biết. Cái này có thể nói trời kêu ai nấy dạ.
Nếu bạn may mắn không nằm trong số 20% này, cũng đừng cho rằng covid 19 là không có thật, là tin đồn nhãm nhí .. như vậy bạn đang chứng tỏ sự vô trách nhiệm của bạn với cộng đồng. May mắn mĩm cười với bạn, không có nghĩa sẽ mĩm cười với tất cả mọi người, luôn có sự ngoại lệ.(tham khảo từ nhiều nguồn - Quinhon11)
__________
Dưới đây là bài lượt trích đang từ TS. BS Quan Thế Dân:
Bệnh nhân COVID-19 bị "cơn bão" mang tên Cytokine đánh gục như thế nào?
Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy hô hấp nặng và tử vong nhanh chóng ở bệnh nhân COVID-19 là do hiện tượng cơn bão Cytokine (Cytokine storm)
"Cytokine" là gì ?
Cyto là một từ gốc Hy Lạp, có nghĩa là tế bào, dùng trong các từ ghép để chỉ về tế bào. Cytokine là chỉ loại chất tiết của các tế bào bạch cầu và nội mô trong quá trình viêm, là một phần của đáp ứng miễn dịch của cơ thể. Cytokine không phải là kháng thể, cũng không phải là hormon, nhưng là các chất có hoạt tính sinh học rất mạnh, có tầm tác dụng tại chỗ, nên còn gọi một cách không chính thức là các "hormon tế bào".
Cơn bão cytokine trong bệnh COVID-19
Khi virus xâm nhập cơ thể, các tế bào lympho T nhận diện virus, tiết ra các cytokine để kích hoạt hệ miễn dịch hoạt động, lympho B sản xuất ra kháng thể, lympho T khác thì tăng sinh để trực tiếp bắt giữ virus, các bạch cầu được thu hút đến nơi có virus, các mạch máu được mở rộng để chuyên chở vật chất đến nơi hiến đấu với virus… Tất cả các hoạt động này có được là do vai trò của các cytokin.
Sự đề kháng của cơ thể lớn dần và virus bị ức chế dần, sau 7 - 10 ngày bệnh nhân loại bỏ được hoàn toàn virus ra khỏi cơ thể và khỏi bệnh. 80% bệnh nhân khỏi bệnh một cách êm ả như vậy, sau vài ngày nóng sốt đau họng. Tuy nhiên 20% người bệnh còn lại không được suôn sẻ như thế. Nhiều người trong số đó trở nặng, xảy ra cơn bão cytokine.
Theo một cách chưa rõ ràng, hệ miễn dịch bị kích thích quá mức, các cytokine tràn ngập trong máu, như một cơn bão… gây nên các các phản ứng viêm, đông máu, giảm bạch cầu lympho, thâm nhiễm tế bào đơn nhân các cơ quan.
Phản ứng viêm quá mức xảy ra, đặc biệt tại phổi. Các phế nang xung huyết, tràn ngập dịch viêm, thành phế nang dày lên, giảm sức căng bề mặt, các mao mạch xung huyết. Tất cả cản trở hấp thụ oxy khiến oxy trong máu giảm thấp. Tuy nhiên có điều kỳ lạ là mặc dù oxy máu giảm thấp nhưng người bệnh không nhận thức được tình trạng này.
Điều này được giải thích là do khí carbonic (CO2) có tính thấm rất tốt, gấp 20 lần oxy, vẫn thấm qua được vách phế nang để thoát ra ngoài. Vì thế khi làm khí máu động mạch cho bệnh nhân COVID-19 khó thở, bác sĩ nhận thấy chỉ có oxy trong máu giảm thấp, còn CO2 thì gần như bình thường. Mà trung tâm hô hấp trong não con người chỉ nhạy với khí CO2, khi bệnh nhân bị tăng CO2 máu thì lập tức cơ thể nhận ra khó thở và phản ứng ngay, còn khi thiếu O2 thì cơ thể nhận ra muộn hơn, người bệnh vẫn chịu đựng được, thậm chí đến mức độ bão hòa oxy động mạch (SpO2) là 50% (giá trị SpO2 bình thường sẽ dao động ở mức 95 - 100%).
Tiếp theo, cơn bão cytokine kích hoạt tình trạng tăng đông máu, làm đông máu rải rác khắp các mao mạch phổi, tắc nghẽn lượng máu đến các phế nang, dẫn đến trao đổi oxy càng tồi tệ thêm. Hậu quả là hai lá phổi sũng nước, đông đặc lại. Người ta dùng thuật ngữ phổi bị gan hóa. Tức là lá phổi khỏe mạnh có màu trắng hồng, xốp, chứa đầy hơi, khi thả xuống nước thì nổi. Còn lá phổi viêm đông đặc xung huyết thì màu tía, chắc nặng như lá gan, thả xuống nước là chìm.
Lúc này người bệnh khó thở rất nặng, môi và đầu ngón chân ngón tay tím tái, người bệnh rất mệt há mồm ra thở, nhịp thở trên 30 lần/phút, nặng nữa thì lú lẫn hôn mê. Đo bão hoà oxy máu thấy xuống thấp. Nếu không được cấp cứu kịp thời sẽ tử vong. Trên phim X-quang người ta thấy hình ảnh hai lá phổi trắng xóa.
Với lá phổi bị cơn bão cytokine tàn phá như vậy thì thở oxy, kể cả thở oxy dòng cao hay thở máy cũng không hấp thu oxy được. Người bệnh sẽ tử vong nhanh chóng. Vì vậy chúng ta mới thấy nhiều người mặc dù được thở oxy dòng cao đến 60 lít/phút hoặc thở máy vẫn tử vong.
Cách duy nhất có thể cứu được bệnh nhân lúc này là chạy tim phổi nhân tạo ECMO, và lọc hấp phụ cytokine, đợi cho cơn bão cytokine qua đi và phổi bệnh nhân dần hồi phục. Nhưng hiện nay, số lượng máy ECMO rất hạn chế, nếu hàng nghìn người bệnh COVID-19 cùng bị nguy kịch một lúc thì việc chạy ECMO để cứu bệnh nhân là rất khó thực hiện.
TS. BS Quan Thế Dân
___________________________________________
No comments:
Post a Comment