Quinhon11
Có một thời gian cộng đồng người Việt mình (trong đó có QN) rộ lên phong trào dùng canh dưỡng sinh với hai chất liệu: củ Gobo với củ cải trắng. Hôm nay chúng ta thử tìm hiểu cây Gobo có dược chất như thế nào mà được trọng dụng như thế.
Ngưu báng hay Burdock, Gobo.. là một cây rau thông thường tại Nhật và Đại hàn, lâu nay được chú ý vì được cho là nấu chung với Củ cải trắng trong món Canh Dinh dưỡng (phát xuất từ Nhật) có khả năng chữa được nhiều bệnh kể cả ung thư (?)..
Burdock trong hoang dã tại Texas
Tên khoa học: Arctium minus, Arctium lappa
Loại rau hoang này tương đối khá hiếm so với các loại rau hoang khác. Có thể tìm thấy chúng trên các cánh đồng mở, Những khu vực đầy nắng, Và nhiều nhất trong những cánh rừng thưa.
Người ta thường xử dụng lá non, cuống hoa, và gốc, rễ của cây khoảng 1 năm tuổi. Hái lá non vào mùa xuân, hái cuống hoa vào mùa hè. Còn đào rễ thì vào mùa hè hoặc đầu mùa thu.
Đọt lá non người ta xào, luộc với 2-3 lần thay nước (như măng tre), Thân cây thì tước vỏ già bên ngoài lấy phần thân nỏn bên trong ăn sống hoặc nấu canh.
 |
| Lá |
 |
| Thân |
Cây Ngưu bán một năm tuổi là lúc ăn lá , thân, rể.. tốt nhất vì tất cả còn non và mềm mại. Gốc của cây 1 năm tuổi có đường kính dưới 1 ", thường được bóc bỏ vỏ ngoài sau đó đun sôi, thay đổi 1-2 lần nước, luộc cho đến khi mềm. Rễ người ta cắt nhỏ, phơi khô, rang rồi xay uống như cà phê.
Burdock hoang tại Hoa Kỳ có vị đắng hơn Gobo trồng tại Nhật và Trung Hoa.
Giá trị dinh dưỡng: Rễ chứa một số khoáng chất, vitamin C & B6 và một số calo. Lá chứa nhiều vitamin và chất phytochemical
Burdock - Gobo theo quan điểm thế giới.
Ngưu báng hay Burdock, Gobo.. là một cây rau thông thường tại Nhật và Đại hàn hiện đang được chú ý vì có những tin đồn là nấu chung với Củ cải trắng trong món Canh Dinh dưỡng (phát xuất từ Nhật) có khả năng chữa được nhiều bệnh kể cả ung thư(?)..
1. Đặc tính thực vật:
Burdock thuộc loại cây thân thảo lớn, lưỡng niên, thân thẳng có khía và phân nhánh, cao 1-2 m. Lá hình trái xoan, mọc ở gốc theo hình hoa thị, nhưng mọc so le ở thân; phiến lá rất lớn rộng đến 50 cm, hình tim ở gốc và tù hay nhọn ở đầu; mép lá có răng cưa, có lông trắng ở mặt dưới. Hoa màu đỏ hay tím nhạt họp thành đầu lớn 3-4 cm. Quả thuộc loại bế quả, màu nâu xám có chấm hồng, phía trên có một mào lông ngắn màu vàng lợt.
Cây trổ hoa trong các tháng 6-7 và làm hột trong tháng 8-9 của năm thứ hai.
Ngưu báng - Dùng như cây rau bổ dưỡng
Ngưu bàng hay Gobo là một cây thực phẩm rất thông dụng tại Nhật, Triều tiên, Taiwan và Hawaii. Tại Hoa Kỳ và Âu châu ( có lẽ ngoại trừ Scotland), cây không được ưa chuộng mấy, và được xem là một cây rau hoang, không được trồng trên quy mô lớn. Củ Burdock thường dài từ 33-66 cm, lớn cỡ củ cà rốt: sau khi cạo hay gọt vỏ có màu beige mốc như củ parsnip , thịt bên trong màu xám nhạt và đổi nhanh sang màu nâu khi tiếp xúc với không khí.
Tại Nhật, Gobo được phân biệt thành 2 loại: loại có cọng màu xanh và loại màu tím. Những giống được ưa chuộng nhất là Ouragobo (trồng trong vùng Oura, gần Tokyo) và Horikawagobo (vùng Horikawa, gần Kyoto).
Tại Hoa Kỳ, giống được xem là tốt nhất, bán tại các chợ Nhật là Takinogawa Long.
Trong sách Uncommon Fruits &Vegetables, tác giả Elizabeth Sneider có ghi một phương thức dùng Ngưu bàng nấu với gạo lứt và Nấm Đông cô như sau:
Số lượng dùng cho 4 người:
- 4 tai nấm Đông cô (cỡ trung bình)
- 2 cups nước nóng
- 1 thìa canh dầu ăn (tốt nhất nên dùng dầu Canola)
- 1 củ Burdock cỡ trung bình (120 gram), cạo sạch vỏ)
- 2 cup nước lạnh có pha 1 thìa cà phê muối
- 1 cup gạo lứt (hay gạo đỏ)
- 1 củ cà rốt nhỏ, cắt thành hình khối vuông nhỏ
- Trộn chung Nấm, nước nóng, dầu; ngâm ít nhất 30 phút, thỉnh thoảng trộn đều. Gạn giữ lấy nước, Cắt Nấm thành sợi mỏng.
- Cạo vỏ Burdock, sắt lát mỏng, ngâm ngay trong nước muối khi vừa cắt lát. Ngâm trong khoảng 5 phút.
- Gạn Burdock (bỏ nước muối)
- Đun chung Nấm, Gạo, Cà rốt (dùng nước giữ lại ở trên) trong nồi cỡ 1 quart 1/2 , Nấu đến sôi (thỉnh thoảng quậy đều).
- Đậy nồi và đút lò (350 độ F/ 45 phút).
- Lấy ra , để ngoài 15-30 phút. Dùng trên dĩa nóng.
Ngưu báng - vị thuốc dân gian
Burdock đã được dùng làm thuốc tại các quốc gia Phương Tây từ nhiều thế kỷ . Tại Âu châu, từ thế kỷ 14, lá Ngưu bàng đã được nghiền trong rượu chát để trị bệnh cùi. Tại Anh , Nhà thực vật Nicholas Culpeper (thế kỷ 17).. đã dùng burdock để trị ‘sa tử cung’ bằng một phương pháp kỳ lạ: đặt lá burdock trên đỉnh đầu để ‘kéo’ tử cung lên (!). Sau đó các ‘thầy’ dược thảo tại Âu châu đã dùng rễ (củ) burdock để trị nóng sốt, ung thư, eczema, psoriasis, trứng cá, gầu tóc, gout, nấm ngoài da, giang mai, lậu mủ.. Tại Hoa Kỳ, các Y sĩ trường phái Eclectic(dùng các phương pháp thiên nhiên) trong thế kỷ 19, đã dùng burdock làm thuốc lợi tiểu để trị các trường hợp nhiễm trùng đường tiểu, bệnh thận, đi tiểu rát/buốt và trong các bệnh ngoài da.
Tại Đức.
Trong thời Trung cổ, Y sĩ Hildegard đã dùng burdock để trị bướu ung thư. cách sử dụng này đã được truyền sang Nga, Trung Hoa, Ấn độ và Hoa Kỳ.
Tại Hoa Kỳ - Câu chuyện bên lề.
Trong những thập niên từ 30 đến 50, burdock đả được dùng làm một thành phần trong môn thuốc chữa ung thư do Harry Hoxsey sáng chế .
Hoxsey một tay thợ mỏ than, đã đưa ra một công thức thuốc gia truyền, cho rằng chữa được ung thư, và trong thập niên 50, ông tạo ra một duỡng đường tư tại Dallas chuyên trị ung thư..có chi nhánh tại 17 Tiểu bang Hoa Kỳ !Cách trị bệnh của Hoxsey gây chấn động Y giới Texas, và trong thập niên 30, một công tố viên đã bắt giữ Hoxsey đến hơn 100 lần !
Tuy công thức của Hoxsey không phải là hiệu nghiệm cho mọi người nhưng Công tố viên cũng không tìm được các bằng chứng lường gạt! Và Hoxsey đã đưa ra trước Tòa hàng trăm bệnh nhân tuyên thệ xác nhận là họ được chữa khỏi ung thư bằng công thức của Hoxsey. Cơ quan FDA sau đó đóng cửa Trung tâm điều trị của Hoxsey với lý do vi phạm luật lệ nhãn thuốc? và không chấp nhận công thức Hoxsey để trị ung thư..
Điểm trớ trêu là Hoxsey..chết vì ung thư nhiếp hộ tuyến..và công thức của Ông không cứu được Ông. Công thức Hoxsey hiện vẫn còn được dùng tại Trung Tâm Bio-Medical tại Tijuana (Mexico).
Các nghiên cứu mới cho thấy 9 trong số 10 dược thảo trong công thức..có khả năng chống ung bướu: barberry, bucthorn, burdock, cascara sagrada, red clover, cam thảo, poke, pricly ash và bloodroot.
Các Đông Y sĩ tại Trung Hoa hiện nay có nhiều phương thức sử dụng Ngưu báng khá đặc biệt và hữu hiệu như:
- Trị tóc có gầu: Dùng lá tươi, tán nhỏ, nấu sôi nhẹ với 1 chút nước đến khi có một khối nhão, thoa bánh nhão trên tóc và để qua đêm ; ngày hôm sau gội đầu bằng nước nấu bồ kết, có thể thoa và gội liên tục trong 1 tuần (công hiệu không kém so với dùng selenium sulfate 1%).
- Giúp mau phục hồi chức năng sau khi bị stroke: Tán mịn rễ Ngưu bàng với một chút nước, sau đó vắt lấy nước cốt. Trộn với mật ong, uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 1 thìa cà phê khi bụng đói.
Đặc tính dược học:
Rất nhiều nghiên cứu về Burdock đã ghi nhận những hoạt tính sinh học chính như: hạ nhiệt, kháng sinh, chống u bướu, lợi tiểu và gây đổ mồ hôi (diaphoretic). Ngoài ra trích tinh từ quả cho thấy có tác dụng làm hạ đường trong máu nơi chuột thử nghiệm; nước cốt ép từ củ có tác dụng chống đột biến, có lẽ do ở các lignan. Một số các mỹ phẩm cùng dùng burdock để trị gầu tóc, giúp mượt và mọc tóc, làm sạch da..
Các nghiên cứu mới nhất ghi nhận:
- tác dụng làm tan sỏi thận (Int Urol Nephrol Số 26-1994)
- tiềm năng ức chế nhiễm HIV-1 (in vitro) (Virology Số 187-1992).
- đối kháng với Yếu tố kích khởi tiểu cầu (Platelet activating factor=PAF) (Chem Phar Bull Số 40-1992)
- có hoạt tính trong tiến trình tiêu hóa các chất sơ
- tác dụng chống đột biến (Mutation Reasearch Số 129-1984 ; Tumori Số 52-1966).
- Tác dụng chống u-bướu (PubMed- xem Lê văn Nhân).
Độc tính:
Burdock được xem là không có độc tính, tương đối an toàn và được dùng như một thực phẩm. tuy nhiên có vài báo cáo ghi nhận có trường hợp ngộ độc khi uống trà làm bằng burdock vì bị lẫn với củ cây atropa belladona có chứa atropin.
Tránh không dùng cho phụ nữ đang có thai, nhất là trong giai đoạn đầu thai kì vì tác dụng của các glycosides loại anthraquinones có trong củ.
Quinhon11 - tổng hợp /phỏng dịch từ nhiều nguồn.
__________________________________
No comments:
Post a Comment