* Nhận từ email của Lê Thị Huệ
 |
| (anh: Internet) |
Kết thúc đợt công tác ở
Hà Nội, tôi trở về trên chuyến tàu Thống Nhất, đến ga Nha Trang lúc 12 giờ đêm.
Chị phát thanh viên đón chào hành khách bằng cái giọng trầm khàn vọng vào đêm
sâu làm cho cả con tàu bừng tỉnh giấc. Niềm háo hức của người đi xa, về với nơi
thân thuộc gắn bó khiến bước chân tôi nhanh nhẹn lạ thường. Nhoáng một cái tôi
đã ở ngoài phố. Thật yên tĩnh: vườn hoa với những chiếc ghế đá trầm ngâm; con
đường thoáng đãng, mải miết chạy dài về phía biển. Tôi gọi xích lô để được về
thật nhanh với ngôi nhà ấm cúng, nơi có những đứa con kháu khỉnh, mà những ngày
xa lòng tôi nôn nao nhớ. Một người đạp chiếc xích lô tiến lại. Dưới ánh điện
nhập nhoà, tôi thấy đó là một thanh niên dáng dong dỏng, mặc chiếc áo sẫm màu
vá nhiều miếng to, chiếc mũ lá rộng vành sụp xuống mặt. Cậu ta còn quá trẻ -
tôi đoán vậy.
Tôi hỏi giá, vì nghe nói
giá xe ban đêm gấp đôi ban ngày, vả lại túi tôi đã cạn sau chuyến đi dài.
- Dạ mười ngàn.
Chàng trai đáp một cách
từ tốn và rất nhỏ. Tôi nghĩ, không phải đi bộ quãng đường hai cây số, mà chỉ
mất chừng ấy tiền thì không nên đắn đo. Nhưng tôi có quyền mặc cả cơ mà:
- Năm ngàn nhé!
- Dạ.
Tiếng “dạ” có vẻ nhỏ
hơn. Tôi lên xe, thầm nghĩ chàng trai này dễ chịu thật, loại người chăm chỉ
đây, chắc hoàn cảnh khó khăn nên mới phải làm lụng đêm hôm vất vả thế này.
Thành phố ngủ say. Không
có tiếng động nào ngoài tiếng xích xe nhịp đều đều theo đôi chân mải miết của
chàng trai. Những vòm cây, những mái nhà tôi đã bao lần đi qua, dừng lại, ngắm
nhìn, vậy mà trong đêm, tất cả trở nên lạ lẫm. Tất cả đột ngột hiện ra rồi lặng
lẽ lùi vào vắng vẻ. Tôi yêu sự yên tĩnh này
bằng một cảm xúc mới mẻ như lần đầu tiên tôi nhận ra cái thơ mộng của phố xá
lúc đêm khuya. Tôi hít sâu vào lồng ngực, hưởng lấy chút không khí trong lành
ẩm ướt hơi sương. Chưa kịp nghĩ ngợi gì thì xe đã dừng lại trước cảnh cổng sắt
sơn xanh ẩn giữa bờ hoa giấy. Tôi trả tiền, chàng trai không nhận, chỉ vội vã
quay xe, rồi nói, vẫn cái giọng rất nhỏ:
- Cô về nghỉ ạ, em đi.
Bây giờ tôi mới ngẩn
nhìn chàng trai:
- Phương!
Tôi thốt lên ngạc nhiên,
ngỡ ngàng nhận ra cậu học trò lớp 12A mà tôi đang là Giáo Sư Hướng Dẫn. Không
nói được gì thêm, tôi đứng trân trân giữa đường nhìn theo bóng Phương lẫn vào
phố vắng. Một cảm giác xấu hổ làm tôi đau nhói. Tôi trách mình sao vô tình đến
thế? Sao tôi không nhận ra Phương. Có phải vì em mặc chiếc áo vá nhiều miếng
to? Tôi lại còn mặc cả tiền bạc nữa chứ. Điều này có vẻ mâu thuẫn với những
những gì hay ho mà tôi say sưa rao giảng trên lớp. Những ý nghĩ xót xa dày vò
khiến tôi đứng ngoài phố một lúc lâu mới gọi người nhà mở cửa. Đêm ấy tôi trằn
trọc cho đến khi đài phát thanh thành phố truyền đi bản nhạc quen thuộc đầu
tiên trong ngày.
*
* *
Tôi đến lớp với tâm
trạng buồn khó tả. Câu chuyện hôm qua giúp tôi hiểu rằng không thể đánh giá học
sinh một cách hời hợt, nông cạn. Năm mươi học sinh ngồi đây là năm mươi thế
giới bí ẩn. Tâm hồn các em như cầu vồng bảy sắc mà ta bất chợt nhìn thấy nhờ
những tia sáng mặt trời.
Phương vẫn ngồi kia, góc
cuối lớp, nét mặt không gì đổi khác, mà sao bây giờ tôi mới nhìn kỹ, cái mũi
cao thẳng trên khuôn mặt khôi ngô, đôi mắt luôn ngời lên ánh nhìn thông minh và
ngay thật. Bao giờ Phương cũng chỉnh tề với mái tóc gọn gàng, áo sơ-mi tém
trong chiếc quần xanh ngay ngắn. Cái dáng cao và nước da trắng làm nên vẻ thư
sinh, khiến tôi không nhận ra em trong “vai” chàng trai đạp xích lô đêm qua.
Tôi nhớ lại những cuộc
họp hội đồng giáo dục, nhiều ý kiến phản ánh tình hình học sinh. Để tiếp tục
cắp sách đến trường đối với các em không đơn giản chút nào. Có em phải bán
trứng luộc trên tàu, bán hàng rong ngoài bờ biển, gánh nước thuê, đạp xích lô…
Tôi cho rằng đó là những thực tế không tránh khỏi của miền Nam sau “giải
phóng”, nhưng lại đinh ninh rằng lớp tôi không có những trường hợp như vậy, bởi
vì ánh mắt các em bình thản, vô tư lắm. Hoá ra lâu nay tôi toàn nhận xét học
sinh theo cảm tính. Tôi có biết đâu, đằng sau tiếng cười hồn nhiên của các em
là một cuộc sống đầy vất vả, lo toan.
Tôi không thể làm ngơ
trước một học trò như Phương được. Tôi phải tìm hiểu hoàn cảnh, tâm tư của em,
ý nghĩ đó thúc bách tôi mạnh mẽ. Giờ nghỉ, tôi gọi Phương ra hành lang.
- Hôm qua cô có lỗi là
không nhận ra em. Cám ơn em đã đưa cô về nhà, nhưng tại sao em lại có vẻ tránh
cô thế nhỉ?
- Thưa cô, em thực sự
không muốn cô phải bận lòng nhiều vì chúng em…
- Sao em phải đạp xích
lô ban đêm?
- Dạ, em thuê chiếc xích
lô này. Chủ xe đi ban ngày, ban đêm họ nghỉ, cho thuê.
- Đêm nào cũng vậy, còn
thời gian nào mà nghỉ ngơi?
- Thường lệ cứ 7 giờ
tối, em đi các phố đón khách, sau đó lên ga chờ khách xuống tàu. Em về nhà lúc
2 giờ sáng ngủ đến 5 giờ dậy, đi học.
- Ngủ ít vậy mà cô
không thấy em ngủ gật?
- Dạ, em quen rồi.
- Cô còn mắc nợ em đấy,
chủ nhật cô đến nhà thăm em được chứ?
Phương “dạ” một tiếng
rồi đi vào lớp, hoà trong đám học sinh đang gõ bàn hát ầm ĩ. Tôi nghĩ, em không
thể sống vô tư.
* *
*
Phương ở trong hẻm một
khu phố lao động. Căn nhà chật chội, với những đồ vật sơ sài sắp đặt không được
hợp lý lắm. Tất cả muốn nói rằng cái “hậu phương” của em chẳng có gì là vững
chắc. Phương kéo ghế, mời tôi ngồi, cử chỉ chững chạc, lễ độ và tự nhiên, không
có sự khúm núm mà tôi thường gặp ở một số học sinh. Vừa rót nước ra những chiếc
ly thủy tinh, em vừa kể:
“Bố em là lính, mất tích
trước 1975. Mẹ em cũng mới mất cách đây hai năm. Bệnh hen suyễn đã hành hạ bà
suốt cuộc đời. Cho đến giờ em vẫn không thể nào quên hình ảnh mẹ khô gầy, hố
mắt trũng sâu, đêm đêm không ngủ được, mẹ phải dựa lưng vào vách, há miệng ra
thở những hơi thở khò khè, nặng nhọc. Căn bệnh hiểm nghèo, nên mọi sự chữa chạy
đều vô hiệu. Mỗi lần lên cơn khó thở, mẹ co rúm người, vật vã khổ sở. Mẹ bảo
chỉ mong chết. Em ước mình là bác sĩ để cứu mẹ. Mẹ mất, cuộc sống chúng em càng
khó khăn. Hai đứa em nhỏ cũng đang tuổi ăn học. Mấy lần em tính bỏ học, đi làm
kiếm tiền nuôi các em, nhưng xa lớp, xa các bạn, nhớ quá, không chịu nổi. Mới
lại em ước mơ trở thành bác sĩ nên phải cố gắng cô ạ… ”.
Bây giờ thì tôi hiểu vì
sao Phương học giỏi. Mỗi sự vươn lên để chiến thắng hoàn cảnh, đều có một động
lực bên trong. Từ đó, mỗi khi giảng bài, tôi thường nhìn vào mắt em, ở đó niềm
hy vọng đang cháy lên và tôi như được tiếp thêm sức mạnh.
* *
*
Bẵng đi một thời gian
dài, dễ đến bảy, tám năm, tôi đã là bà giáo thâm niên trong nghề. Bao nhiêu lớp
học sinh đi qua cuộc đời, bao nhiêu gương mặt lưu lại trong tâm trí; có những
điều bị xoá nhoà, lãng quên, có những niềm vui, nỗi buồn khắc sâu thành kỷ
niệm. Tôi bắt đầu ngấm mệt, bắt đầu cảm nhận những bất cập và cả nỗi buồn của
nghề dạy học.
Một buổi sáng, sau khi
dạy xong bốn tiết văn, tôi bước ra khỏi lớp bỗng thấy đầu choáng váng mắt nhoà
đi, cổ họng đau cứng như có vật gì to lắm chẹn lại, ngực tức tựa hồ ai đem đặt
vào đó một tảng đá. Tôi ho rũ và khạc ra một cục máu đỏ bầm to bằng đầu ngón
tay. Không tin ở mắt mình, tôi nhìn kỹ lại, thì đúng là một cục máu. Tôi bàng
hoàng kinh sợ, nghĩ đó là dấu hiệu của bệnh “lao” và rùng mình nhớ đến những
đồng nghiệp của tôi đã chết vì lao phổi. Hai mươi năm cầm phấn, viết và nói,
tôi đã hít không biết bao nhiêu vi trùng. Những hạt bụi trắng, li ti mà những
người làm thơ, làm nhạc đã tha thiết ngợi ca. Tuổi trẻ vốn tin vào những gì đẹp
đẽ. Tôi cũng một thời thi vị hoá bụi phấn. Cứ để mặc cho phấn nhuộm trắng
bàn tay như một bông hoa huệ. Cứ để phấn bám đầy quần áo, rắc mịn màng lên tóc,
bay vào mũi, vào miệng, đó mới thật sự yêu nghề, xả thân vì đạo. Cứ gào lên mà
giảng, chẳng hề băn khoăn về hai lá phổi. Mấy lần thấy đau cuống họng, ngậm vài
viên ô mai ngòn ngọt, dìu dịu lại nói rất say sưa. Có lúc mệt lử tự dặn mình
đừng hăng quá, phí sức, nói nhỏ lại, ít đi, chậm rãi hơn, nhưng gặp chỗ tâm
đắc, hứng lên, lại thao thao bất tuyệt. Chợt nhớ mình quá đà thì cổ họng đã
sưng tấy lên rồi.
Lần này không thể xem
thường, tôi phải đến bệnh viện. Phòng khám khá đông. Tôi lấy cuốn sách “Giáo
dục con người chân chính” của Xu-khôm-lin-xki ra đọc, chờ đến phiên mình.
- Chào cô ạ - Một người mặc áo bơ-lu trắng, mang kính cận,
nhìn tôi, cười:
- Thưa cô, cô khám bệnh
ạ, cô có nhận ra em không?
Trong giây lát, những
gương mặt học trò lần lượt hiện lên trong trí nhớ.
- A, Phương! - Tôi khẽ reo lên - Thế ra bây giờ em không
tránh cô như dạo trước nữa.
- Dạ. Sau khi tốt nghiệp
đại học Y Khoa, em về làm việc bệnh viện này. Thưa cô, mời cô vào phòng khám.
Hôm ấy, chính Phương đã
khám bệnh cho tôi, đôi mắt em nheo lại, đăm chiêu dõi theo từng nhịp thở của
tôi qua chiếc ống nghe. Sự bình tĩnh và thành thạo của Phương làm cho tôi hoàn
toàn tin cậy. Tôi đâu còn là cô giáo của em như ngày nào trang nghiêm trên bục
giảng. Tôi là bệnh nhân, còn em là thầy thuốc. Phương đưa tôi đến phòng khám
tai mũi họng, khoa X quang chụp phổi. Cử chỉ của Phương nhanh nhẹn, dứt khoát,
tôi chỉ biết phục tùng như một cái máy.
Sau đó, tôi đến ghế đá
vườn hoa giữa bệnh viện ngồi chờ kết quả xét nghiệm. Một chiếc lá xanh non khẽ
chạm vào tay tôi như một cử chỉ dịu dàng. Chẳng có cơn gió nào giật đi chiếc lá
như trong truyện của O. Henry. Vây quanh tôi là muôn nghìn con mắt lá, tràn trề
hy vọng. Ngồi ở vườn hoa tôi có thể nhìn toàn cảnh bệnh viện. Một chiếc cáng
đưa một bệnh nhân vừa chết xuống Nhà Vĩnh Biệt, những tiếng khóc dữ dội đi
theo. Một anh thanh niên ngồi ở ghế đá bên cạnh nở một nụ cười sung sướng khi
có người đến báo tin vợ anh vừa sinh con trai đầu lòng. Ở đây sự sống và cái
chết diễn ra trong khoảnh khắc. Nếu có khi nào ta đứng trong khoảnh khắc ấy sẽ
cảm nhận sâu sắc hơn hạnh phúc và khổ đau. Những người thầy thuốc là những
chiến sĩ gan góc, họ đang chiến đấu âm thầm, giành lại sự sống, niềm hạnh phúc
cho con người… Mà sao bây giờ tôi mới thấm thía điều này. Phải chăng, chỉ lúc
nào ta là bệnh nhân, bị nỗi đau thể xác dày vò, ta mới suy nghĩ về công lao của
người thầy thuốc?
Chị bạn tôi là bác sĩ
phàn nàn rằng “Nghề Y khổ sở lắm. Mổ bụng người, cắt cả khúc ruột thừa, mà
tiền bồi dưỡng không bằng tiền trả cho anh thợ ngồi ở đầu đường vá cái ruột
xe”. Ồ, thế thì nghề dạy học của tôi có hơn gì? Tiền bồi dưỡng cho một giờ
dạy học ngoài tiêu chuẩn, gọi là giờ phụ trội, chỉ mua được một quả chanh.
những chuyện như thế thật vô cùng, làm sao có thể ghi hết bằng vài trang
truyện? Có điều là tôi, chị và tất cả mọi người vẫn sống, vẫn làm việc. Chúng
ta là những trí thức không thể lạc quan theo kiểu A-Q nhưng chắc chắn còn có
một sức mạnh vô hình nào quyết định sự sống của ta. Bát cơm, manh áo, chẳng đơn
giản chút nào, nó làm ta chóng mặt. Nhưng đáng sợ hơn khi trái tim ngủ yên, bộ
óc ngủ yên…
Có những lúc tôi tưởng
mình sắp ngã xuống giữa bục gíảng cao và vững chãi như cái điểm tựa kia. Nhưng
rồi lòng tự trọng đã buộc tôi phải đứng lên với một tư thế đàng hoàng. Mỗi giờ
dạy thất bại khiến tôi đau đớn hơn cả nỗi đau thể xác. Mỗi một giờ dạy thành
công thì niềm hạnh phúc ùa đến ngập tràn, như được hồi sinh. có khác gì niềm
vui của người thầy thuốc giành lại sự sống cho người bệnh từ tay thần chết…
Có lẽ tôi sẽ còn nghĩ
ngợi miên man nếu Phương chưa trở lại. Em cầm trong tay tấm phim to bằng trang
giấy học sinh. Lần đầu tiên tôi nhìn thấy một phần cơ thể của mình trên hình
ảnh, hồi hộp, lo âu. Chỉ một lời nói của Phương lúc này là quyết định phần đời
còn lại của tôi. Nếu tôi bị lao phổi có nghĩa là tôi phải vĩnh viễn rời xa bục
giảng.
Phương giơ tấm phim lên,
chỉ vào từng vùng sáng tối giải thích:
- Thưa cô, kết quả xét
nghiệm cho thấy tình trạng sức khỏe của cô hiện thời không đáng lo ngại. Không
có dấu hiệu bệnh nguy hiểm. Cô chỉ bị yếu phổi. Hiện tượng ho ra máu là do viêm
họng, xung huyết. Cô cần được nghỉ ngơi ít ngày và sử dụng thuốc theo chỉ dẫn,
nếu thấy trong người còn mệt cô trở lại đây.
Tôi run run đón lấy tấm
phim từ tay Phương, khẽ nói “Cám ơn em” mà nỗi xúc động như muốn vỡ òa.
Phương tiễn tôi ra cổng
bệnh viện. Quãng đường ngắn không cho phép cô trò nhắc nhiều về kỷ niệm, nhưng
hình ảnh cậu học trò mặc chiếc áo vá nhiều miếng to, đạp xích lô và căn nhà
chật chội trong hẻm hiển hiện trong tâm trí tôi. Sực nhớ điều gì tôi hỏi:
- Hai em của Phương thế
nào?
- Dạ, tốt nghiệp đại học
hết cả rồi cô ạ. Một đứa Bách Khoa, một đứa Kinh Tế.
- Ôi trời ! Giỏi quá.
Làm thế nào mà nuôi nhau ăn học?
- Dạ, cũng tự làm việc
cực nhọc kiếm sống thôi ạ. Chật vật, gian nan lắm, nhưng rồi cũng qua.
- Em làm cô bất ngờ quá
đấy Phương ạ. Sự thành đạt của các em là bài học làm người.
- Em vẫn nhớ, khi giảng
bài, cô thường nói: “Hạnh phúc chỉ có
thể đạt được bằng nghị lực vươn lên không ngừng”.
Tôi tin Phương thành
thật, vì em nói điều đó sau những trải nghiệm của chính cuộc đời mình
Chia tay Phương, tôi ra
khỏi bệnh viện trong trạng thái nhẹ nhõm như chưa từng đau ốm. Phần vì Phương
đã cho tôi biết tôi không bị lao phổi, nhưng lý do quan trọng hơn khiến tôi trở
nên khỏe khoắn là vì tôi vừa được chứng kiến “thành quả” của mình. Người thầy
giáo thường mang tâm sự buồn vì nghề dạy học vất vả, âm thầm nhưng chẳng bao
giờ được nhìn thấy “sản phẩm”. Thì đây, sản phẩm của nghề dạy học là những con người,
những thầy thuốc, kỹ sư, nghệ sĩ, nhà kinh tế, nhà lãnh đạo…
Tôi sung sướng nhận ra, với tôi, không có chỗ
đừng nào tốt đẹp hơn chỗ đứng trên bục giảng.
Lê Khánh Mai
No comments:
Post a Comment