Chuyện cây cỏ ngọt Stevia

Nguyễn Thượng Chánh, DVM

 

 

Sau bao năm Stevia bị Hoa Kỳ và thế giới Tây phương cấm sử dụng vì “có hại cho sức khỏe” nhưng thật ra là để bảo vệ ngôi vị độc quyền của kỹ nghệ chất ngọt hóa học nhân tạo như aspartame, sucralose…

Nay thế cờ đã thay đổi, gió đã xoay chiều. Dân chúng thế giới càng ngày càng sợ các loại đường hóa học hơn bao giờ hết nên thiên về chất ngọt thiên nhiên của cỏ Stevia.
Để bảo vệ hầu bao, kỹ nghệ thực phẩm và nước ngọt (Coca, Pepsi) Hoa Kỳ đành trở cờ ca tụng hết lời chất ngọt thiên nhiên của Stevia.
FDA đành phải khuất phục trước áp lực của kỹ nghệ ăn uống.
Cỏ ngọt Stevia trước là thù, nay là bạn. 

* * *
Thèm ngọt là một nhu cầu tự nhiên của cơ thể, nhưng nếu ăn ngọt quá nhiều và quá thường xuyên cũng sẽ không tốt cho sức khỏe. Hư răng, béo phì và tiểu đường là những vấn đề có thể xảy ra…
Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều sản phẩm hóa học tạo vị ngọt (Sweetener, Édulcorant) được dùng để thay thế đường. Những loại đường hóa học nầy tuy không có tính dinh dưỡng vì chứa rất ít calorie nhưng lại có vị ngọt gấp cả trăm lần nhiều hơn đường thường.

Mỗi gói đường hóa học nho nhỏ có trộn thêm chất dextrose (là một filler) cho lối 2.2 calo trong khi mỗi muỗng café đường cát đem vào cơ thể khoảng 16 calories… Có thể nêu ra đây một vài thí dụ như: saccharin (Sweet N Low), sodium cyclamate (Sucaryl,Twin Sugar), sucralose (Splenda), AceSulfame potassium (Ace K, Sweet One, Sunnett), và phổ biến nhất là chất aspartame (NutraSweet, Equal, Spoonful, Canderal) mà chúng ta thường thấy hiện diện trong hầu hết các thức ăn và thức uống nhược năng hay diet.
Mặc dù rẻ và tiện lợi nhưng người ta vẫn e ngại ảnh hưởng về lâu về dài của chúng đối với sức khỏe.

Thật vậy, saccharin nay đã bị cấm sử dụng tại nhiều quốc gia, vì thí nghiệm cho thấy nó tạo ung thư bàng quang ở loài chuột.
Riêng đối với những người mắc bệnh Phenylketonuria (PKU) thì không nên dùng chất aspartame. Đây là một bệnh di truyền, rất hiếm thấy, trong đó vì có sự lệch lạc của một gene nên cơ thể không sản xuất ra được một loại enzyme để khử bỏ chất phenylalanine. Khi ăn vào, aspartame sẽ bị phân cắt ra thành aspartic acid và phenylalanine. Chất sau nầy tích tụ nhiều trong não, gây tổn hại cho hệ thần kinh trung ương, và có thể chết.

Aspartame cũng còn bị dư luận gán cho nhiều thứ tội danh khác nữa, nhưng tất cả đều bị giới y khoa bác bỏ hết.
Trước viễn ảnh không mấy sáng sủa của các loại đường hóa học, tâm lý chung của người tiêu thụ là quay về với những sản phẩm thiên nhiên.

Trong nhóm những chất tạo vị ngọt thiên nhiên, cây Cỏ ngọt là một thí dụ đang được nhiều người chú ý đến! 

Cỏ ngọt là loại cây gì?
Cỏ ngọt (Stevia, Sweetleaf, Candyleaf, Sweet herb of Paraguay) còn được gọi là Cỏ đường, Cỏ mật hoặc Cúc ngọt, có nguồn gốc ở thung lũng Rio Monday nằm về phía đông bắc của xứ Panama,Trung Mỹ.

Vào thế kỷ XVI, các thủy thủ Tây Ban Nha đã từng đề cập đến sự hiện diện của loại thảo mộc nầy rồi. Nhưng phải chờ đến năm 1888, nhà thực vật học người Paraguay là Moises Santiago Bertoni mới phân loại và chính thức đặt tên gọi nó là Stevia rebaudiana Bertoni.

Thổ dân Guarani ở Paraguay gọi cỏ nầy la Caá-êhê có nghĩa là Cỏ ngọt. Từ cả ngàn năm nay, họ đã dùng loại thảo mộc nầy để làm dịu ngọt các thức ăn thức uống có tính đắng, và cũng để chữa trị một số bệnh như béo phì, bệnh tim, cao áp huyết, v.v…
Cỏ ngọt là cây đa niên bán nhiệt đới, thuộc họ Cúc Asteraceae (Compositae).

Stevia rebaudiana Bertoni là một trong số 154 loại Cỏ ngọt thuộc giống họ Stevia. Cây cỏ ngọt mọc thành bụi, cao lối 75cm lúc trưởng thành. Thân và cành tròn. Thân non có màu xanh, thân già màu nâu. Bản lá dài 5-7cm, có mép hình răng cưa. Hoa nhỏ màu trắng. Phấn hoa có thể gây dị ứng. Chất ngọt tập trung trong lá. Lá già, ở dưới thấp chứa nhiều chất ngọt hơn lá non ở phía trên cao. Chất ngọt trong lá giảm đi khi cây trổ hoa vào tháng 9.

Về phương diện hóa học, đây là những diterpenoid glycosides và gồm có 4 loại chính: stevioside (5-10%), rebaudioside A (2-4%), rebaudioside C (1-2%), và dulcoside A (0.5-1%). Hai loại phụ là rebaudioside D và E. Chất ngọt stevioside có vị ngọt gấp 300 lần hơn đường thường (saccharose, sucrose), đặc biệt là không tạo calorie và rất ổn định ở nhiệt độ cao 198 độ C (388 độ F), nhưng không trở nên sậm màu, và cũng không trở thành đường caramel đặc kẹo.

Ngày nay, cây Cỏ ngọt được thấy trồng tại rất nhiều quốc gia như: Brazil, Argentina, Paraguay, Mexico, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Israel, Trung Quốc, Đài Loan, Đại Hàn, Thái Lan, Việt Nam (từ 1988 tại Hà Giang, Hà Tây, Cao Bằng, Lam Đồng).

Riêng Canada, cây Stevia cũng được thấy trồng ở các tỉnh bang Alberta, British Columbia, Ontario và Quebec. Bộ Canh Nông và Thực phẩm Canada cũng có trồng thí nghiệm loại thảo mộc nầy tại nông trại thực nghiệm Delhi (Ontario). 

Trồng bằng cách nào?
Theo lời chỉ dẫn, trong điều kiện Canada, hạt Stevia nên được ương trong nhà khoảng từ tháng 2 đến tháng 4. Tuy nhiên, cũng hơi khó, chỉ có kết quả lối 25% mà thôi. Stevia cũng có thể được dâm cành. Đem cây con ra trồng ngoài vườn khi trời bắt đầu ấm trên 10 độ C. Chịu ăn các loại phân chứa ít đạm 14-14-14, hoặc phân bón thông thường, như loại 4-12-8. Có thể trồng Cỏ ngọt trong chậu kiểng, và hái lá bất cứ lúc nào (nhớ chừa lại 1/3 số lá). Thu hoạch vào mùa thu trước khi trổ hoa, lá có tỉ lệ chất ngọt stevioside cao nhất.

Lá có thể được ăn sống, có vị hơi lợ lợ ngọt ngọt, phơi khô, sấy khô để bỏ vô trà, hoặc tán nhuyễn để dành thay thế các chất tạo vị ngọt.
Tại các tiệm thực phẩm thiên nhiên ở Canada, liquid stevia được bán với giá khá đắt, 4$/chai nhỏ xíu 10ml, mỗi khi uống café chỉ cần nhỏ vào 3 giọt là đủ ngọt rồi.

Theo tài liệu của Ds Phan đức Bình & Ts Võ duy Huấn, tại Sài Gòn cũng có bán một loại sản phẩm làm từ Cỏ ngọt, đó là Nature’s Nectar Stevia nhập cảng từ Singapore… 

Cỏ ngọt được dùng để làm gì?
Tại nhiều nơi trên thế giới, chất stevioside hay chiết xuất (extract) được dùng làm chất tạo vị ngọt thay thế các loại đường thường hoặc đường hóa học.
Cỏ ngọt phơi khô, sấy khô có thể bỏ vô trà.
Bột lá khô có thể trộn vô bột làm bánh để thay thế đường.

Trung Quốc xem cỏ ngọt như một dược liệu thiên nhiên rất tốt để giúp giảm cân, ngon miệng và tiêu hóa tốt.

Nhật Bản sử dụng cây cỏ ngọt nhiều nhất trên thế giới. Mỗi năm kỹ nghệ Nhật tiêu thụ từ 700 tấn đến 1000 tấn lá Stevia. Một số lượng lớn cần phải được nhập thêm từ Đại Hàn, Đài Loan và Trung Quốc.

Họ sử dụng chất tạo vị ngọt stevioside trong kẹo chewing gum, bánh trái, và trong các loại nước ngọt như Coca Cola.

Nói chung, các quốc gia Á Châu và Nam Mỹ đều công nhận và cho phép sử dụng Stevia như một chất phụ gia (food additive).
Ngược lại, các quốc gia Tây phương (Anh, Pháp, Hoa Kỳ, Úc Châu, Canada, v.v…) cho đến 2008 đều không công nhận Stevia là chất phụ gia để tạo vị ngọt như các chất aspartame, sodium cyclamate chẳng hạn, mà chỉ xem nó như là một loại thực phẩm bổ xung hay một supplement dinh dưỡng (dietary supplement) mà thôi!

Tại Bắc Mỹ, các sản phẩm Stevia có thể được tìm thấy tại những tiệm bán thực phẩm thiên nhiên…
Bột lá khô dùng làm trà, có thể có vị ngọt gấp 30 lần hơn vị ngọt của đường cát.
Dạng lỏng, là những dịch chiết có thể ngọt 70 lần hơn đường.
Tốt nhất là bột tinh chất màu trắng trích từ lá Cỏ ngọt và có chứa chất rebaudioside A và stevioside. Ở dạng nầy, Stevia có vị ngọt gấp 300 lần vị ngọt của đường cát.
Nhiều người cho rằng vị ngọt của Stevia thường để lại trong miệng cái hậu hơi đăng đắng. 

Cỏ ngọt nhìn từ phía Đông y và thực phẩm thiên nhiên
Giới kỹ nghệ thực phẩm thiên nhiên hết lòng ca ngợi và quảng cáo cây cỏ ngọt như một giải pháp thiên nhiên rất tốt để thay thế các loại đường hóa học.
Cỏ ngọt không tạo calorie nên rất thích hợp để giảm cân.
Cỏ ngọt không làm bợn răng, không gây sâu răng, bảo vệ vệ sinh răng miệng, và cũng giúp vào việc làm lành các vết thương ngoài da.
Bổ tim, lợi tiểu, làm giảm áp huyết ở những người bị cao máu, và đặc biệt nhất là đối với những người bị bệnh tiểu đường, cỏ ngọt trợ giúp tụy tạng trong việc tiết chất insulin.

Các bệnh nhân thay vì dùng các loại đường hóa học như aspartame chẳng hạn, thì tốt hơn hết nên dùng chất tạo vị ngọt thiên nhiên lấy từ cỏ ngọt, vả lại nó cũng không làm tăng đường lượng lên.
Giới chủ trương thuốc thiên nhiên tại Nhật Bản và Nam Mỹ thường đưa ra rất nhiều dẫn chứng về kết quả tốt đẹp do cây cỏ ngọt mang đến.

Từ 30 năm nay, các nhà khoa học Phù Tang đã hết lòng nghiên cứu các hoạt chất của cỏ ngọt, nhưng cũng không thấy có báo cáo nào nói lên tính chất độc hại hoặc tính gây ung thư của loại thảo mộc nầy cả.

Thí nghiệm thực hiện tại Đại học Maringa (Brazil) cho biết dịch chiết từ lá cỏ ngọt có khuynh hướng giúp đem glucose vào trong tế bào, nhờ vậy đường lượng trong máu được giảm xuống đi phần nào.
Như thường lệ, các nhà khoa học Âu Mỹ còn rất dè dặt trước cây cỏ ngọt. 

Cỏ ngọt qua cái nhìn của khoa học phương Tây
Cho đến 2010, Cơ Quan Quản trị Thực Phẩm & Dược Phẩm Hoa Kỳ (FDA) vẫn giữ quyết định không công nhận Stevia là một chất phụ gia. Lý do được đưa ra là chính phủ chưa thấy có bằng chứng và tài liệu khoa học nào bảo đảm một cách chắc chắn tính không độc hại của Stevia.

Dưới áp lực của giới tiêu thụ cũng như của giới kỹ nghệ thực phẩm thiên nhiên, năm 1994 luật Dietary Supplement & Health Education Act cho phép Stevia được bán như một loại supplement dinh dưỡng.

Bộ Y Tế Canada (Health Canada) cũng có cùng một chính sách và quyết định giống như Chính phủ Hoa Kỳ.
Ủy Ban Khoa Học Âu Châu về Thực Phẩm (The European Commission’s Scientific Committee on Food) cũng không công nhận Stevia là một chất phụ gia. Lý do được nêu ra là các hồ sơ đệ nạp để xin cứu xét đều thiếu sót các dữ kiện về việc định chuẩn (standardization) chất stevioside, về độc tố học cũng như về tính chất an toàn của sản phẩm.

Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO) cũng như Cơ Quan Lương Nông (FAO) thuộc Liên Hiệp Quốc đều rất dè dặt trong việc xem stevioside như là một chất phụ gia.

CSPI (Center for Science in the Public Interest) là một tổ chức tư nhân nhằm bảo vệ sức khỏe của công chúng. Tổ chức nầy thường hay kiểm soát và chỉ trích gắt gao chính phủ cũng như giới kỹ nghệ thực phẩm Hoa Kỳ về những vấn đề then chốt trong sản xuất, chẳng hạn như sự hiện diện của tồn dư kháng sinh, hormone và hóa chất trong thịt, vấn đề xạ chiếu thịt để diệt vi trùng, v.v…

CSPI cũng đồng ý với FDA chưa muốn thấy cỏ ngọt Stevia trở thành một chất phụ gia.

Theo Gs Ryan Huxtable, thuộc University of Arizona in Tuscon, cho biết có nhiều thí nghiệm đã được thực hiện với chất ngọt steviosid. Xin nói rõ là người ta đã sử dụng những liều lượng khổng lồ để nuôi vật thí nghiệm.

Kết quả cho biết chất stevioside có thể ảnh hưởng đến hoạt động của chức năng sinh dục, như làm giảm số lượng tinh trùng ở chuột đực, giảm kích thước của tinh nang (seminal vesicle) là tuyến sản xuất tinh dịch, đẻ ra những chuột con rất nhỏ, hoặc có thể dẫn đến tình trạng vô sinh. Cancer cũng là một vấn đề khác có thể thấy xảy ra cho vật thí nghiệm. Chuyển hóa chất của steviosid là steviol có khuynh hướng mutagen, nghĩa là làm thay đổi DNA trong tế bào và dẫn đến cancer!

Mối quan tâm chót là với liều lượng thật lớn, chất ngọt stevioside có thể làm xáo trộn sự biến dưỡng của chất bột đường (carbohydrate) và làm gián đoạn việc chuyển hóa thực phẩm ra thành năng lượng trong tế bào.

Phe ủng hộ cỏ ngọt Stevia đã la hoảng lên và phản đối kịch liệt. Họ nói rằng các hiện tượng vừa nêu sẽ không thể nào xảy ra ở người được vì trong thực tế hằng ngày chúng ta chỉ sử dụng những liều lượng steviosides rất thấp so với những nồng độ dùng để thí nghiệm ở loài chuột và hamster. 

Có thật sự nguy hiểm không?
Theo Jean Yves Dionne, Quebec, một dược sĩ rất am tường về thuốc thiên nhiên, thì thổ dân Trung và Nam Mỹ đã sử dụng cỏ ngọt Stevia từ cả mấy trăm năm qua mà có thấy họ bị vô sinh đâu.
Chuyện cây cỏ ngọt Stevia và hoạt chất của nó là một món mồi quá ngon, quá hấp dẫn cho tư bản và tài phiệt Hoa Kỳ.

Khi các tài phiệt không muốn thì họ nói nó nguy hiểm, và khi họ quan tâm $$$, cần đến cỏ ngọt thì nó trở thành một sản phẩm an toàn. 

Cuộc chiến giữa Aspartame và Stevia
Ai cũng biết kỹ nghệ đường hóa học đều nằm trong tay các tư bản Tây phương mà phần lớn là Hoa Kỳ. Năm 1965 aspartame được khám phá. Tất cả các phân tử của chất đường hóa học nầy đều được cầu chứng hết. Thị trường aspartame trên thế giới lên cả hàng tỉ dollars/năm. Họ đâu muốn một chất đường thiên nhiên nào nhào vô giành phần ăn của họ.

Họ độc quyền định đoạt thị trường. Những cuộc vận động hành lang (lobbies) rất quan trọng, và có thể ảnh hưởng không nhỏ vào tập quán ăn uống của chúng ta.

Sự có mặt của Stevia trên thị trường làm họ rất lo sợ. Thôi thì cứ tung bừa những khảo cứu ra nói rằng Stevia nguy hiểm là thiên hạ im hết. Đó là chuyện xưa, Stevia là kẻ thù. 

Chiết xuất cỏ ngọt được nhìn nhận
FDA Hoa Kỳ chỉ nhìn nhận và cho phép dùng chiết xuất tinh khiết rebaudioside A mà thôi.

Năm 2008, chiết xuất rebaudioside A tinh khiết được nhìn nhận và cho phép bán tại Hoa Kỳ, Nga, Thụy Sĩ, Úc Châu và Tân Tây Lan.
Năm 2009, Pháp chấp thuận, Canada ban bố luật sử dụng Stevia trong nhóm dược phẩm thiên nhiên.

Gió đã xoay chiều, Stevia nay là bạn

Càng ngày người ta càng sợ đường hóa học. Sợ đủ thứ, sợ cancer, sợ bệnh, và sợ chết… Có lẽ cũng đúng thôi.
“Tuy nhiên ngày 17 tháng 12, 2008 vừa qua FDA đã thay đổi lập trường và chấp thuận cho phép các chất trích từ cây Stevia được bán ra thị trường. Các công ty Pepsi và Coca Cola tại Hoa Kỳ được sử dụng Stevia trong các loại nước ngọt zero calorie hay diet của họ.
Hai nhà sản xuất chất ngọt Stevia chính vùng Bắc Mỹ là GLG Life Tech Corporation và Pure Circle Limited. Giá cổ phiếu của Stevia hiện nay là 2$”–(La Presse Montreal, 8 Juin 2009).

Tại Hoa Kỳ, Cargill Ltd và Merisant Worlwide là hai công ty chính trích chiết xuất rebaudioside A là một thành phần quan trọng tạo vị ngọt zero calorie một cách thiên nhiên.

Cargill’s stevia có thương hiệu là Truvia.

Merisant Worlwide chủ nhân đường hóa học Equal (aspartame) thì cho ra đường Stevia với thương hiệu là PureVia. 

Truvia và PureVia được quảng cáo rất mạnh mẽ. Consumer Research Firm Mintel tiên đoán thị trường các sản phẩm của cỏ ngọt Stevia có thề đạt 2 tỉ $US vào cuối năm 2011.

Công ty Pepsi Cola tung ra thị trường loại nước Aquafina có pha thêm vitamin và được tạo vị ngọt bởi PureVia. Coca Cola nối gót theo với Truvia.

Biết rằng hiện nay thương vụ của kỹ nghệ chất ngọt tại Hoa Kỳ ở vào khoảng 10 tỉ US$. Trong số nầy, đường thật sự chiếm 66%, kế đến là mật đường và đường bắp chiếm 16%, đường hóa học 12%, và chót nhất là mật ong chiếm 4%.

Kết luận
Gió đã xoay chiều. Sức mạnh của đồng tiền đã chuyển thù thành bạn.

Nguyễn Thượng Chánh, DVM
Theo: thoibao.com

_______________________________________________