Bác Sĩ Nguyễn Ý Đức
Sâm là món thuốc quý
trong y học đông phương mà ngày nay y học thực nghiệm Tây phương cũng phần nào
công nhận. Nhưng sâm là dược thảo đắt tiền nên dân bạch đinh ít người có cơ hội
sử dụng. Và các nhà y học cổ truyền đã khám phá ra một thảo mộc có giá trị
tương tự như sâm để thay thế. Ðó là củ cà rốt nho nhỏ, màu đỏ mà các vị lương y
này coi như là một thứ nhân sâm của người nghèo.
Có lẽ vì là “nhân sâm của người nghèo”, nên cà rốt
được tạo hóa đặc biệt ưu tiên ban cho dân chúng ở vùng đất sỏi đá Afghanistan
Từ mảnh đất nghèo khó
đó, cà rốt được các đế quốc La Mã, Hy Lạp khi xưa biết tới giá trị dinh dưỡng
cũng như y học. Họ mang về trồng làm thực phẩm và để chữa bệnh. Các danh y hai
quốc gia này như Hippocrattes, Galen, Diocorides..đã lên tiếng ca ngợi cà rốt
vừa là thức ăn ngon, vừa là dược thảo tốt để chữa bệnh cũng như tăng cường khả
năng tình dục.
Trải qua nhiều thế kỷ,
cà rốt du nhập tới các quốc gia khác trên khắp trái đất và là món ăn ưa chuộng
của mọi người dân, không kể giầu nghèo. Người Tây Ban Nha mang cà rốt đến châu
Mỹ vào thế kỷ thứ 15, rồi người Anh cũng mang theo khi họ đi chinh phục Mỹ vào
thế kỷ thứ 16.
Cà rốt có nhiều mầu
khác nhau như trắng, vàng, đỏ và tím đỏ. Mầu của cà rốt tùy thuộc vào một số
yếu tố như là: nhiệt độ nóng quá hoặc lạnh quá làm giảm mầu cà rốt; cà rốt thu
hoạch vào mùa Xuân và Hạ có mầu xậm hơn là vào mùa Thu và Ðông; tưới nước quá
nhiều và nhiều ánh sáng làm giảm mầu cà rốt…
Cà rốt được trồng bằng
hạt từ tháng Giêng tới tháng Bảy, nẩy mầm sau hai tuần lễ và có củ trong thời
gian từ hai tới ba tháng.
Giá trị dinh dưỡng
Một củ cà rốt cỡ trung
bình có 19 mg calci, 32 mg phospho, 233 mg kali, 7 mg sinh tố C, 7 gr
carbohydrat, 5 gr đường, 2gr chất xơ, 1gr chất đạm, 6.000mcg sinh tố A, 40
calori, không có chất béo hoặc cholesterol.
Một ly (240ml) nước cà
rốt lạnh nguyên chất cung cấp khoảng 59 mg calci, 103 mg phospho, 718 mg kali,
21 mg sinh tố C, 23 g carbohydrat và 18.000mcg sinh tố A. Thật là một món giải
khát vừa ngon vừa bổ dưỡng.
Cà rốt như thực phẩm
Vị dịu ngọt của cà rốt
rất thích hợp với nhiều thực phẩm khác, cho nên có nhiều cách để nấu nướng cà
rốt.
Cà rốt có thể ăn sống
hay nấu chín với nhiều thực phẩm khác, nhất là với các loại thịt động vật.
Người viết không dám lạm bàn. Chỉ xin thưa rằng: bò kho mà không có cà rốt thì
chẳng phải bò kho. Cảm lạnh mà được một bát canh thịt nạc nấu với cà rốt, đậu
hà lan thêm vài nhánh hành tươi, ăn khi còn nóng hổi thì thấy nhẹ cả người. Chả
giò chấm nước mắm pha chua, cay, ngọt mà không có cà rốt thái sợi thì ăn mất
ngon. Cà rốt cào nhỏ, thêm chút bơ ăn với bánh mì thịt nguội thì tuyệt trần
đời…
Dù ăn cách nào, sống
hay chín, cà rốt vẫn giữ được các chất bổ dưỡng. Đặc biệt khi nấu thì cà rốt
ngọt, thơm hơn vì sức nóng làm tan màng bao bọc carotene, tăng chất này trong
món ăn. Nhưng nấu chín quá thì một lượng lớn carotene bị phân hủy.
Cà rốt ăn sống là món
ăn rất bổ dưỡng vì nhiều chất xơ mà lại ít calori. Cà rốt tươi có thể làm món
rau trộn với các rau khác.
Cà rốt đông lạnh cũng
tốt như cà rốt ăn sống hoặc nấu chín, chỉ có cà rốt phơi hay sấy khô là mất đi
một ít beta carotene. Cà rốt ngâm giấm đường cũng là món ăn ưa thích của nhiều
người.
Ăn nhiều cà rốt đưa
đến tình trạng da có màu vàng như nghệ. Lý do là chất beta caroten không được
chuyển hóa hết sang sinh tố A nên tồn trữ ở trên da, nhất là ở lòng bàn tay,
bàn chân, sau vành tai. Tình trạng này không gây nguy hại gì và màu da sẽ trở
lại bình thường sau khi bớt tiêu thụ cà rốt.
Nước vắt cà rốt là món
thức uống tuyệt hảo.
Rửa sạch cà rốt với
một bàn chải hơi cứng, đừng bỏ hết vỏ vì sinh tố và khoáng chất nằm ngay dưới
vỏ. Sau khi ép, nên uống ngay để có hương vị tươi mát. Muốn để dành nước cà rốt,
nên cho vào chai đậy kín để tránh oxy hóa rồi cất trong tủ lạnh. Nên lựa cà rốt
lớn, chắc nịch với mầu vàng đậm hơn là loại vàng nhạt, để có nhiều caroten.
Lá cà rốt cũng có thể
ăn được, nhưng hơi đắng vì chứa nhiều kali. Lá có nhiều chất đạm, khoáng và
sinh tố. Ðể bớt cay, trộn một chút giấm đường. Lá có tính cách sát trùng nên
nước cốt lá cà rốt được thêm vào nước súc miệng để khử trùng.
Công dụng y học
Cà rốt chứa rất nhiều
beta carotene, còn gọi là tiền- vitamin A, vì chất này được gan chuyển thành
sinh tố A với sự trợ giúp của một lượng rất ít chất béo.
Nhà dinh dưỡng uy tín
Hoa Kỳ Roberta Roberti đã liệt kê một số công dụng của cà rốt đối với cơ thể
như: làm tăng tính miễn dịch, nhất là ở người cao tuổi, giảm cháy nắng, giảm
các triệu chứng khó chịu khi cai rượu, chống nhiễm trùng, chống viêm phổi, giảm
bớt mụn trứng cá, tăng hồng huyết cầu, làm vết thương mau lành, giảm nguy cơ
bệnh tim mạch.
Bản hướng dẫn về dinh
dưỡng của Bộ Canh Nông Hoa Kỳ vào năm 1995 có ghi nhận rằng ‘Các chất dinh dưỡng
chống oxy hóa trong thực phẩm thực vật như sinh tố C, carotene, sinh tố A và
khoáng selenium đều được các nhà khoa học thích thú nghiên cứu và quần chúng ưa
dùng vì chúng có khả năng giảm thiểu rủi ro gây ra ung thư và các bệnh mãn tính
khác.
Từ thời xa xưa ở Ấn
Độ, Hy Lạp và La Mã, cà rốt, nước ép cà rốt, trà cà rốt đã được dùng để trị
bệnh
1- Cà rốt với bệnh ung thư
Beta carotene có tác
dụng chống ung thư trong thời kỳ sơ khởi, khi mà các gốc tự do tác động để biến
các tế bào lành mạnh thành tế bào bệnh. Beta carotene là chất chống oxi hóa,
ngăn chận tác động của gốc tự do, do đó có thể giảm nguy cơ gây ung thư phổi,
nhiếp hộ tuyến, tụy tạng, vú và nhiều loại ung thư khác.
Theo nhà thảo mộc học
J.L.Hartwell thì cà rốt được dùng trong y học dân gian tại một số địa phương
rải rác trên thế giới như Bỉ, Chí Lợi, Anh, Đức, Nga, Mỹ… để trị các chứng ung
thư, mụn loét có tính ung thư, chứng suy gan và suy tủy sống.
Kết quả nghiên cứu tại
Anh và Ðan Mạch cho hay chất Falcarinol trong cà rốt có thể giảm nguy cơ ung
thư. Bác sĩ Kirsten Brandt, giáo sư tại Ðại học Newcastle và là một thành viên
của nhóm nghiên cứu cho hay, họ sẽ tiếp tục tìm hiểu coi phải dùng một số lượng
là bao nhiêu để hóa chất này có tác dụng ngừa ung thư. Giáo sư Brandt cũng tiết
lộ là vẫn ăn cà rốt mỗi ngày.
2- Cà rốt với ung thư phổi
Kết quả nghiên cứu của
giáo sư dinh dưỡng Richard Baybutt và cộng sự tại Ðại học Kansas, Hoa Kỳ, cho
hay chất gây ung thư benzo(a)pyrene có thể gây ra thiếu sinh tố A trong cơ thể
chuột và đưa tới bệnh emphysema. Ông kết luận rằng một chế độ dinh dưỡng có
nhiều sinh tố A sẽ bảo vệ cơ thể đối với ung thư phổi và khí thũng phổi
(emphysema).
3- Cà rốt với hệ tiêu hóa
Súp cà rốt rất tốt để
hỗ trợ việc điều trị bệnh tiêu chẩy, đặc biệt là ở trẻ em. Súp bổ sung nước và
các khoáng chất thất thoát vì tiêu chẩy như K, sodium, phosphor, calcium,
magnesium.
Một số bác sĩ chuyên
khoa tiêu hóa nhận xét rằng cà rốt làm bớt táo bón, làm phân mềm và lớn hơn vì
có nhiều chất xơ. Do công dụng này, cà rốt cũng có thể làm giảm nguy cơ ung thư
ruột già.
4- Cà rốt với thị giác
Cà rốt không ngăn ngừa
hoặc chữa được cận thị hay viễn thị nhưng khi thiếu sinh tố A, mắt sẽ không
nhìn rõ trong bóng tối. Cà rốt có nhiều beta caroten, tiền thân của sinh tố A.
Ở võng mạc, sinh tố A biến đổi thành chất rhodopsin, mầu đỏ tía rất cần cho sự
nhìn vào ban đêm. Ngoài ra, beta caroten còn là một chất chống oxy hóa rất mạnh
có thể ngăn ngừa võng mạc thoái hóa và đục thủy tinh thể. Ðây là hai trong
nhiều nguy cơ đưa tới khuyết thị ở người cao tuổi.
Chúng ta chỉ cần ăn
một củ cà rốt mỗi ngày là đủ sinh tố A để khỏi bị mù ban đêm.
5- Cà rốt với bệnh tim
Nghiên cứu tại Ðại học
Massachsetts với 13,000 người cao tuổi cho thấy nếu họ ăn một củ cà rốt mỗi
ngày thì có thể giảm nguy cơ cơn suy tim tới 60%. Ðó là nhờ có chất carotenoid
trong cà rốt.
6- Cà rốt với cao cholesterol
Bác sĩ Peter Hoagland
thuộc Bộ Canh Nông Hoa Kỳ cho hay chỉ ăn hai củ cà rốt mỗi ngày có thể hạ
cholesterol xuống từ 10-20%.
Thí nghiệm bên
Scotland cho thấy tiêu thụ 200 g cà rốt sống mỗi ngày, liên tục trong 3 tuần
lễ, có thể hạ mức cholesterol xuống khoảng 11%.
7- Cà rốt với bệnh tiểu đường
Theo S Suzuki, S
Kamura, tiêu thụ thực phẩm có nhiều carotenoid có thể làm giảm nguy cơ mắc tiểu
đường loại 2 bằng cách tăng tác dụng của insulin.
8- Cà rốt với phụ nữ
Với phụ nữ, cà rốt có
thể mang tới nhiều ích lợi như làm giảm kinh nguyệt quá nhiều, giảm triệu chứng
khó chịu trước khi có kinh, bớt bị chứng viêm âm hộ và nhiễm trùng đường tiểu
tiện nhất là giảm nguy cơ loãng xương sau thời kỳ mãn kinh.
Lựa và cất giữ cà rốt
Mua cà rốt, nên lựa
những củ còn lá xanh tươi, củ phải chắc nịch, mầu tươi bóng và hình dáng gọn
gàng, nhẵn nhụi. Cà rốt càng có đậm mầu cam là càng có nhiều beta caroten.Tránh mua cà rốt bị nứt, khô teo. Nếu cà rốt
không còn lá, nhìn cuống coi có đen không. Nếu cuống đen là cà rốt quá già.
Vì đa số đường của cà
rốt nằm trong lõi, nên củ càng to thì lõi cũng lớn hơn và ngọt hơn.
Cà rốt là loại rau
khỏe mạnh, chịu đựng được điều kiện thời tiết khó khăn nên có thể để dành lâu
hơn nếu biết cách cất giữ.
Trước hết là đừng để
thất thoát độ ẩm của rau. Muốn vậy, cất cà rốt ở ngăn lạnh nhất của tủ lạnh,
trong túi nhựa hoặc bọc bằng giấy lau tay. Ðừng rửa trước khi cất tủ lạnh, vì
cà rốt quá ướt trong túi sẽ mau bị hư. Chỉ rửa trước khi ăn. Cất như vậy có thể
để dành được hơn hai tuần lễ.
Ðừng để cà rốt gần
táo, lê, khoai tây vì các trái này tiết ra hơi ethylene làm cà rốt trở nên
đắng, mau hư.
Nếu cà rốt còn lá, nên
cắt bỏ lá trước khi cất trong tủ lạnh, để tránh lá hút hết nước của củ và mau
hư.
Trước khi ăn, rửa củ
cà rốt với một bàn chải hơi cứng. Ngoại trừ khi cà rốt quá già hoặc e ngại
nhiễm thuốc trừ sâu bọ, không cần gọt bỏ vỏ.
Cà rốt có thể làm đông
lạnh để dành mà vẫn ngon.
Trước hết, phải trụng
cà rốt trong nước sôi. Ðây là cách để dành đông lạnh cho tất cả các loại rau.
Trụng như vậy sẽ ngăn cản tác dụng làm mất hương vị, cấu trúc của thực phẩm.do
các enzym có sẵn trong rau.
Sau khi trụng trong
nước sôi độ mươi phút, lấy cà rốt ra, cho vào bao nhựa rồi để ngay vào ngăn
đông đá.
Kết luận
Cà rốt là món ăn khá
rẻ tiền so với lượng dinh dưỡng quý giá mà rau cung cấp. Nhiều người ít ăn cà
rốt chỉ vì thiếu hiểu biết đầy đủ về giá trị dinh dưỡng của thực phẩm này. Mặt
khác, tập quán ăn uống vốn được thành hình từ thói quen lâu ngày. Cà rốt là
loại cây trồng mới được đưa vào Việt Nam từ thế kỷ trước, nên đối với phần đông
người Việt, nhất là những người ở xa thành phố, vẫn chưa quen thuộc với việc sử
dụng cà rốt thường xuyên trong ngày. Tuy nhiên, nếu biết tận dụng loại thực
phẩm này với các đặc tính như trên, chắc chắn chúng ta sẽ nâng cao tình trạng
sức khỏe cũng như phòng ngừa được hầu hết các bệnh do thiếu vitamin A.
Bác Sĩ Nguyễn Ý Ðức
_________________________________________________________________
No comments:
Post a Comment