Nhận biết ‘tử thần’ hoa trái trong thiên nhiên

Mỗi loài muốn tồn tại đều tự trang bị một thứ vũ khí riêng, được di truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác, giúp chúng chiến đấu với kẻ thù tự nhiên và có thể vô hại với loài này nhưng rất lợi hại với loài khác.

Cây lá ngón Gelsemium elegans. Ảnh: Phùng Mỹ Trung

.

Cây lá ngón Gelsemium elegans

Loài lá ngón Gelsemium elegans khoe sắc từng chùm hoa vàng rực rỡ khi những cơn mưa đầu mùa đổ xuống ở độ cao 200 m đến 2.000 m trên các cánh rừng Việt
Nam. Những cơn gió làm đung đưa chiếc lá xanh biếc, đẹp mắt nhưng chỉ cần một chiếc lá mỏng manh hay chùm hoa nhỏ nhắn kia chẳng may có cơ hội xâm nhập vào cơ thể các loài máu nóng, thì lập tức các độc tính của lá ngón phát tác và gây ra các triệu chứng khát nước, đau họng, chóng mặt, hoa mắt, buồn nôn… Tiếp đó là dấu hiệu bị mỏi cơ, thân nhiệt hạ, huyết áp hạ, răng cắn chặt, sùi bọt mép, đau bụng dữ dội, tim đập yếu, khó thở, đồng tử giãn và chết rất nhanh do ngừng hô hấp. Trật tự độc của cây được giảm từ rễ, lá, hoa, quả và thân cây. 

Vì là loài cây có hoa đẹp và hấp dẫn nên con người thường có thói quen muốn chụp một tấm ảnh làm kỷ niệm. Nhưng không ít người biết rằng loài cây thần chết này đang rình rập nếu con người vô tình bẻ lá hoặc bẻ cành, chất độc của cây sẽ dính lên tay chân nơi có các vết thương hoặc vô tình tiếp xúc với đồ ăn, miệng. 

Để tránh tiếp xúc và khi muốn chụp hình thì mọi người nên cầm nhẹ, không ngậm vào miệng hay cài hoa lên đầu, tóc. Khi có triệu chứng ngộ độc mọi người cần dùng nước của rau má tươi nguyên cây sau khi rửa sạch và giã nát có thể dùng để giải độc lá ngón, cây rau muống giã nhỏ lấy nước uống,hoặc cho nạn nhân uống nước phân trâu, phân bò để nôn ra độc tố… làm mọi cách để người ăn phải ói ra càng nhiều càng tốt.

Cây sơn Rhus succedanea

Cây sơn Rhus succedanea. Ảnh: Phùng Mỹ Trung.

Cây sơn có tên khoa học Rhus succedanea, được trồng rất phổ biến ở Việt Nam để lấy nhựa. Chúng được trồng nhiều ở vùng Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ, và cũng mọc tự nhiên ở trong rừng Việt Nam. Chúng là loài cây có độc và rất nguy hiểm với nhiều người. Cây có chất nhựa, được người Việt Nam chế ra “sơn ta” để gắn gỗ, làm đồ thủ công mỹ nghệ sơn mài.

Tuy nhiên, chất laccol trong sơn ta kích thích gây dị ứng mạnh đối với da. Người ta vẫn chưa biết loại da nào hay bị lở sơn, còn thực tế thì người dân sống ở vùng trồng cây sơn hoặc sử dụng sơn ta làm sơn mài ít bị lở sơn. Trái lại, những người có cơ địa dị ứng thì chỉ cần đi ngang qua cây hay ngửi thấy đã bị lở sơn, thậm chí là lở nặng. Khi bị lở ở mặt sưng lớn, tạo các nốt mụn màu đỏ và cảm giác mặt rất nặng nề, bỏng rát, khó chịu.

Khi chữa lở sơn, mọi người cần tránh rửa nước lã, tránh gãi hoặc chà xát lên các chỗ da bị tổn thương; mà có thể dùng lá khế tươi giã nát đắp lên vùng da bị lở; chấm nước chè tươi, nước lá bàng, hoặc nước muối sinh lý vào vùng bị tổn thương; dùng lá sen khô, sắc lấy nước đặc rửa chỗ lở sơn ngày 2 – 3 lần; nếu có dấu hiệu nhiễm khuẩn thì chấm thuốc tím pha thật loãng 1/4.000 lên tổn thương và cần dùng thêm kháng sinh toàn thân. Ngoài ra, mọi người có thể uống các thuốc kháng histamin chống dị ứng, giảm ngứa, giảm đau rát. Cách tốt nhất để không bị “sơn ăn tuỳ mặt…” là tránh tiếp xúc với loài cây này nếu bạn có làn da nhạy cảm với dị ứng. 

Cây sui (Thuốc bắn) Antiaris toxicaria

Cây sui Antiaris toxicaria. Ảnh: Wikipedia

Cây Sui Antiaris toxicaria còn gọi là cây thuốc bắn. Đây là loài có độc tố khủng khiếp nhất Việt Nam. Khi nhựa của cây ngấm vào cơ thể người và động vật máu nóng thì cái chết sẽ đến rất nhanh.

Từ xa xưa các thợ săn dân tộc ít người ở miền núi đã dùng nhựa của loài cây này để tẩm vào mũi tên (cùng một số phụ gia khác) để săn thú rừng và chỉ cần một phát trúng đích thì ngay cả một con bò rừng cũng không có cơ hội sống sót. Nếu bị nhựa cây bắn vào mắt thì sẽ viêm sưng, thậm chí có thể gây mù. Nếu nhựa dính vào vết thương hay trên da bị trầy xước thì người đó lập tức ngộ độc ngay, các cơ giãn ra trong đó có cơ tim, nhịp tim chậm dần và ngừng tim; người nhão, mềm, mắt nhắm nghiền và mặt xanh tái. 

Cây sui thường mọc ở vùng núi. Nếu trong lúc đi rừng, người nào đó không biết cây này mà chặt làm dấu đường đi, hay vô tình nghịch chơi dùng dao đẽo vỏ, bẻ cành, nếu chất nhựa trắng tiết ra dính vào tay chân mà vô tình đụng phải vết thương, hoặc bắn vào mắt hay nuốt phải thì tính mạng người đó sẽ không còn. Khi bị nhựa cây sui bắn vào mắt hay dây vào vết thương mọi người cần nhanh chóng rửa sạch mủ, khẩn trương đưa bệnh nhân đi cấp cứu càng sớm càng tốt để được cấp cứu kịp thời. 

Cây ngót nghẻo Gloriosa superba

Cây Ngót nghẻo Gloriosa superba. Ảnh: Phùng Mỹ Trung.

Không chỉ ở các dãy núi cao mà ở các khu rừng ngập mặn ven biển Việt Nam từ Huế đến Cà Mau cũng là nơi phân bố loài thực vật có hoa đẹp rực rỡ, nhưng cũng mang độc tính cao này.

Ngót nghẻo tên khoa học Gloriosa superba, là một loại cây sống lâu, cây thảo có thân leo dài từ một đến hai mét. Lá của chúng có hình mũi mác, đầu tận cùng bằng một tua cuộn hình xoắn ốc quấn bám cho thân leo. Trái của loài dạng nang hình chùy dài, chứa nhiều hạt, khi chín có màu đỏ tươi. 

Toàn cây đều có chứa chất độc colchicin, superbine, glucosine. Độc nhiều nhất ở rễ củ. Chất độc đáng lưu ý có trong cây là colchicin, chỉ cần 5 mg cho một kg thể trọng cũng đủ gây chết rất nhanh. Ngộ độc do ăn phải cây ngót nghẻo gây bệnh cảnh cấp tính sau hai đến sáu giờ, đau rát miệng, khát nước sau đó nôn, buồn nôn dữ dội, đau bụng và tiêu chảy, tiêu máu nặng dẫn tới trụy tim mạch, rối loạn tri giác, co giật, suy hô hấp, tiểu máu, thiểu niệu. Nếu ai đó may mắn qua khỏi thì sẽ bị rụng tóc xảy ra sau một đến hai tuần. 

Cây sừng trâu Strophanthus caudatus

Cây sừng trâu Strophanthus caudatus. Ảnh: flickr.

Hầu hết các loài thuộc họ Trúc đào Apocynaceae là những loài cây có độc tính. Trong đó có cây sừng trâu. Đây là loài có hoa đẹp và quả ngộ nghĩnh như chiếc sừng trâu nhưng cũng là loại có độc tính mạnh không kém những loài kể trên. 

Nhựa cây sừng trâu Strophanthus caudatus thường được trộn với nhựa cây thuốc bắn ở trên để tẩm độc vào mũi tên săn thú mà cha ông ta đã biết từ xa xưa. Khi chế xong, chúng được pha thêm dịch lá thuốc lá để làm mềm. Người ta thường hơ lửa các mũi tên bằng sắt trước khi nhúng vào thuốc bắn. Hạt là nguyên liệu chế strphanthin pha thuốc tiêm trị bệnh tim, và trong hạt có chứa các glycozit. Hiện nay độc tính của cây được dung làm thuốc diệt sâu bọ. 

Khi ngộ độc, nạn nhân thường bồn chồn vật vã, nôn kéo dài gây hội chứng mất nước và rối loạn điện giải, hoa mắt chóng mặt, nhức đầu, ù tai thở khó, mắt mờ dần và rối loạn nhịp tim, lúc nhanh, lúc chậm, triệu chứng rầm rộ. Nếu không cấp cứu kịp thời người đó có thể tử vong trong vòng 48 giờ. Khi bị ngộ độc cần khẩn trương loại bỏ chất độc ra khỏi cơ thể bằng cách gây nôn, rửa dạ dày, cho uống thuốc tẩy, nằm nơi thoáng, yên tĩnh và truyền dịch, tiêm thuốc trợ tim. 

Cây bồng bồng Calotropis gigantea

Cây bồng bồng Calotropis gigantea. Ảnh: Phùng Mỹ Trung.

 Loài thực vật này có hoa to, đẹp và mọc rất nhiều ven đường này ở khắp nơi thuộc các tỉnh miền Trung ven biển Việt Nam. Không ít người đã có vài tấm ảnh đẹp về loài hoa này khi du lịch ở các vùng bờ biển Việt Nam. Mặc dù có độc tính cao nhưng đây cũng là cây thuốc với nồng độ kiểm soát chặt chẽ. Nhiều người sử dụng chúng để đắp trị viêm khớp, đắp lên các ghẻ mụn, các vết loét, lậu, giang mai. Bên cạnh đó một số người còn trộn cây với mật ong dùng để đắp lên các mụn loét trong miệng; hay tẩm vào bông rồi vò viên nhét vào lỗ răng đau sẽ làm ngưng đau nhức.

Hương Nga - sưu tầm &chuyển tiếp 

_________________________________________________