ÂM NHẠC - TRỊNH CÔNG SƠN VÀ TÔI

                            Author: Quang Vu -  QN chuyển ngữ.


Cám ơn Anh Quang, sau 20 năm mất liên lạc, bài viết này là món quà tao ngộ ý nghĩa cho QN11 . Hy vọng trong tương lai sẽ còn nhiều bài viết khác của Anh. -Thân mến. QN

Chân dung tự họa của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.

Tôi thích nhạc Trịnh Công Sơn (TCS)  từ năm tôi 14 tuổi, hồi tưởng lại thuở đó, tôi thích âm nhạc của Ông chỉ vì phong cách rất khác biệt và những bí ẩn độc đáo chứa trong những  ca từ. Cũng như  thậm chí không dám tin rằng dù ở tuổi hai mươi hoặc ba mươi mà tôi có thể  hiểu hết tất cả những ý nghĩa chất chứa trong lời nhạc của Ông. Mười sáu năm qua tôi đã không ngừng lắng nghe và cố gắng để hiểu hết những ý nghĩa bàng bạc ẩn nấp trong từng câu từng chữ trong nhạc TCS. Hầu hết thời gian tôi dành để nghe nhạc TCS là  lúc tôi ngồi vào xe. Lái xe là khoảng thời gian thích hợp nhất với tôi dành để nghe nhạc và tận hưởng cảm giác yên bình cho riêng mình. Về đến nhà sau một ngày làm việc là thời gian dành cho Vợ và các con.  Càng đi sâu vào lời nhạc của ông, càng hiểu được những ý tưởng mới lạ, thể hiện  tài năng và năng khiếu đặc biệt của Ông trong việc đưa các từ ghép vào với nhau (Các từ ngữ trong bài hát TCS rất độc đáo, không trùng lặp với ai và thú vị một cách tuyệt vời!). Tôi cho rằng TCS là một bật thầy trong âm nhạc "The Master Magician of word ". Một người có kỷ năng đặc biệt trong việc sắp xếp, chọn ca từ. Những bài hát của Ông tuy không phải thơ mà khi hát lên hay chỉ cần đọc lời ta cũng thấy sóng sánh chất thơ hơn bất cứ một bài thơ đương đại nào. Một phong cách không thể  tìm thấy ở bất cứ ai !, chỉ TCS là duy nhất mà thôi. Tôi đã thấy rất nhiều bài hát của Ông được dịch sang tiếng Anh bởi nhiều người khác nhau trên Internet, nhưng tất cả những điều tuyệt vời, phong cách hay thần thái đặt biệt có trong bài hát của Ông đều bị mất hết trong các bản dịch bình thường đó. Để chuyển tải được hết, để giữ được nguyên vẹn ý nghĩa, cũng như vẻ đẹp tuyệt vời trong âm nhạc của ông có lẽ phải cần một thiên tài ngôn ngữ trong tiếng Anh. Nhưng đã gọi là thiên tài thì chắc không dễ có.  Tôi thích tất cả những ca khúc của Ông, từ các bài hát tình yêu đơn giản được viết vào đầu thập niên 60's như : "Chiều Một Mình Qua Phố", "Biển Nhớ", "Hạ Trắng", "Tình Nhớ" .... đến các bài hát sâu sắc hơn trong thập niên 70's như: "Ru Ta Ngậm ngùi", "Rồi như đá ngây ngô", "Phôi pha", "Rừng Xưa đã Khép", "Ngẫu Nhiên" .... và tất nhiên còn nhiều bài hay không kém ở thập niên 80's và 90's: "Như Một Lời Chia Tay", "Ở trọ", "Đóa Hoa Vô Thường" .... Ngay cả với các bài hát chống chiến tranh của Ông: "Người Con Gái Việt Nam Da Vàng", "Ca Dao Mẹ", "Du Mục" ...   Sự trải bày những vết thương & đau khổ của con người trong chiến tranh, không phải là quan điểm chính trị cánh tả như rất nhiều người đã cáo buộc TCS, với tôi, Ông chỉ quan sát những gì đang diễn ra xung quanh mình tại thời điểm đó, mặc dù một số người có thể nghĩ đó là sự  vô trách nhiệm của Ông khi viết những bài hát như vậy. Nhưng đây là một cuộc tranh luận dài về những điều này. Riêng tôi, tôi thưởng thức âm nhạc của Ông trên khía cạnh văn chương. Hiện vẫn còn rất nhiều từ cần được "giải mã' nằm rải rác trên tất cả các bài hát của Ông để tôi khám phá. Cảm giác xúc động mỗi lần tôi hiểu được một ý tưởng mà ông muốn chuyển tải, dù chỉ trong vài ba chữ đơn giản mà thần kỳ một cách khó tin, (trong khi các nhạc sĩ khác phải cần đến 3, 4, hoặc thậm chí nhiều câu hơn để thể hiện một ý tưởng tương tự). Cái cảm giác thỏa mãn, hưng phấn  giống như khi bạn giải quyết thành công một bài toán khó khăn, đầy thử thách đã  làm bạn bận tâm trong nhiều ngày! ( hãy thử nhớ lại cảm giác thích thú mỗi lần chúng ta giải quyết được các vấn đề toán học khó khăn mà Thầy Cô đã ra đề trước đây khi còn ở VN, và sự thích thú khi giải được thành công sẽ như thế nào? Đúng! đó chính xác là cảm giác mà tôi đã có !). Sự lựa chọn, cách xử dụng độc đáo những ca từ trong bài hát của ông tuyệt vời đến nỗi làm tôi bị cuốn hút, trở thành nghiện! (Nghiện giống như bị mê hoặc một cách mạnh mẽ không khác như nghiện  thuốc phiện, dù tôi chưa bao giờ thử nghiệm trong cuộc đời mình!).  Càng nghe  những ca từ của nhạc TCS, Tôi càng ít muốn để tâm với bất kỳ một nhạc sĩ nào khác. Ngay cả với Phạm Duy, Cung Tiến, Từ Công Phụng, Đoàn Chuẩn-Từ Linh, Ngô Thụy Miên, Văn Cao, Lê Uyên Phương .... cũng như những tác giả nỗi tiếng khác của âm nhạc Việt Nam. Mặt dù bài hát của họ cũng hay - không ai thể phủ nhận về điều này- nhưng người ta có thể dễ dàng hiểu được những của ca từ bài hát đó, vì ý tưởng họ trải rộng ,thông thoáng một cách nhẹ nhàng, do đó ai cũng có thể hiểu được, chứ không phải tâm-boggling, đầy bí ẩn như lời bài hát của TCS!.  "Nghìn Trùng Xa Cách" là một bài hát tuyệt vời của Phạm Duy, nhưng tôi chắc  không ai gặp khó khăn để suy nghĩ hay tìm hiểu nó, vì bài hát có lời ngọt ngào và đơn giản. Trong khi đó, tôi đã không thể hiểu "Rồi Như Đá Ngây Ngô" khi tôi nghe nó lần đầu từ rất lâu trước đây. Tôi đã mất vài năm để thẩm thấu hết những gì TCS muốn chuyển tải trong bài hát tuyệt vời  này.   "Diễm", sơn dầu trên giấy, năm 1963 của TCS Nếu về phương diện hội họa, chúng ta đã có Picasso nhìn cuộc sống trong một góc cạnh  độc đáo đặc biệt, thì sau đó trong khía cạnh âm nhạc chúng ta có TCS để so sánh (Nếu có ai đó đủ sâu sắc để nhận ra rằng, một cách khéo léo TCS đã sáng tạo vô số hình ảnh đẹp trong các bài hát của mình) Và nếu nhìn xung quanh chúng ta chỉ nhìn thấy thêm Ngọc Trọng, Trịnh Nam Sơn, Quốc Hùng ... thì sau đó tôi tin rằng phải có thêm 300 năm nữa Việt Nam mới có một Phạm Duy hay phải hơn 1000 năm nữa để có một bản sao của thiên tài Trịnh Công Sơn ! Tôi phải cảm ơn TCS đã  cho cuộc sống rất nhiều bài hát đẹp (khoảng hơn 600) và tôi đã có những khoảnh khắc tuyệt vời nhất trong đời khi lắng nghe chúng! Đoạn đường trong khu vực Bay, nổi tiếng tắc nghẽn giao thông trong giờ cao điểm đã không làm tôi khó chịu một chút nào, vì tôi đang có nhạc TCS bên cạnh làm bạn. Có lắm khi tôi không nhận ra mình đang bị kẹt trên xa lộ hơn cả giờ đồng hồ!  Tôi cũng sẽ không ngần ngại lái xe nếu có một lộ trình nào đó dẫn đến VN và được nghe nhạc TCS dọc theo con đường bất bận cho đến phút cuối.  Tôi có dự định viết một cuốn sách về các bài hát TCS khi thời gian cho phép. Cuốn sách sẽ là: "Giải những bài toán hóc búa trong lời nhạc TCS". Tôi hy vọng tôi có thể hoàn thành ước nguyện này để những người thích nhạc TCS có thể hiểu được, thưởng thức được nhạc của ông một cách sâu lắng hơn. Có một số bài hát (Ru Ta Ngậm Ngùi, Rồi Như đá Ngây Ngô) mà tôi đã được nghe đi, nghe lại suốt 25 năm nhưng vẫn chưa hiểu được hết ý của nó cho đến gần đây. Ngoài ra còn có những bài hát khác (như Chiếc Lá Thu Phai) tôi đã nghe hằng 100 lần liên tục, mất khoảng 6 tháng mới có thể hiểu mỗi từ, mỗi câu trong đó! (Tôi nghĩ). Tôi đã nghe "Em đi Trong Chiều 'suốt một năm, mỗi khi tôi ngồi vào xe và thậm chí con gái mới 7 tuổi của tôi cũng đã biết hát nó! Một người bạn nói với tôi rằng, Anh rất ngạc nhiên trước thực tế là tôi có thể nghe một bài hát trong một năm mà không thấy chán!. Vâng, nếu Einstein có thể phải mất nhiều năm để giải quyết một vấn đề vật lý khó khăn thì tôi chắc rằng có thể làm điều tương tự với những bài hát của TCS!  Bên cạnh những từ ngữ sâu xa, chứa đầy những thông điệp bí ẩn, các bài hát của ông còn mang một vẻ đẹp hoàn hảo mà chúng ta chỉ có thể tìm thấy trong các bức tranh, những trang sách, hoặc chỉ có trong trí tưởng tượng mà thôi. Tôi cho là  mình rất may mắn được sống trong thời đại cùng với TCS! 1970-1975 là những năm của tôi ở tuổi mới lớn và luôn háo hức với sự khám phá . Hiện nay, nếu nghe nhạc TCS chỉ với giọng hát Khánh Ly thì hình như có phần đơn điệu. Tôi thích cả hai: Khánh Hà và Ý Lan, hoặc 5 ca sĩ trẻ khác ở VN: Thanh Lam , Hồng Nhung, Trần thu Hà, Thu Phương và Mỹ Linh. Họ đều là những ca sĩ tài năng có chất giọng trẻ trung, thích hợp. Cũng như thêm những nhạc cụ hiện đại phối hợp cùng, tất cả đã giúp cho nhạc TCS thêm tuyệt vời, khiến cho tôi càng dễ phiêu diêu, bay bổng, hoà nhập vào thế giới âm nhạc của Ông ấy. Thật không còn gì tuyệt vời hơn nữa! "Tôi yêu tiếng nước tôi từ khi mới ra đời" như lời bài hát của Phạm Duy, cảm ơn TCS đã làm phong phú thêm ngôn ngữ Việt nam. Bạn đã góp phần đưa  ngôn ngữ Việt nam thăng hoa lên một đẳng cấp cao hơn như hiện tại.                                          *   *   *                    Trinh Cong Son music and I I like Trinh Cong Son (TCS) music since I was 14 years old, but as I recalled at that age I liked his music only because of the very different and unique style of the words in his songs. I don’t even think at twenties or thirties that I understood much of his songs, either. Only within the last sixteen years that I have listened to TCS music and tried very hard to understand it. I spend all my time listening to TCS music whenever I am in my car, the reason is because at home all my time is with the kids and wife so the only chance for me to enjoy music is while driving and having peace to myself! The more I listen to his music (the lyrics) the more amazed I am with his thoughts and his gifted talent in putting the words together (The wording in TCS songs is unique and so wonderfully interesting!). I named TCS "The Master Magician of words" for having exceptional skills in arranging/selecting his words, the songs are more than poetry in its one-and-only style! I have seen many of his songs translated into English by different people on the Internet but all the wonderful things described in his songs are lost in mediocre translations! To do it right, it will take someone who must be a genius in the English language to preserve the amazing beauty of TCS songs! I enjoy all his songs - from the simple love songs written early in the 60’s like: “Chieu Mot Minh Qua Pho”, “Bien Nho”, “Ha Trang”, “Tinh Nho”.... to the more sophisticated songs in the 70’s like: “Ru Ta Ngam Ngui”, “Roi Nhu Da Ngay Ngo”, “Phoi Pha”, “Rung Xua Da Khep”, “Ngau Nhien”.... and of course many more songs in the 80's and 90's : “Nhu Mot Loi Chia Tay”, “O Tro”, “Doa Hoa Vo Thuong”…. Even with his anti-war songs: “Nguoi Con Gai Viet Nam Da Vang”, “Ca Dao Me”, "Du Muc"...(All about human bondage & sufferings in the war, not about left-wing political view like a lot of people wrongly accused TCS. He only observed what was going on around him at that time although some people might think that was irresponsible of him to write such songs, but this is subject to long debates. Regardless of all this, I enjoy his music only for the literature aspect). There are still a lot of “mysterious” expressions scattered all over his songs for me to discover. It is very thrilling each time I figured out what TCS means in just a few magic words (what takes other song writers 3 to 4, or even more sentences to express the same idea).The satisfactory feeling is exactly the same like when you have successfully solved a tough mathematical problem that had been challenging and bothering you for days! (Remember the good feeling when we had to solve tough math problems given by a teacher in school a long time ago in VN and successfully did it? Remember that experience? Yeah! It is the same thing!). The unique choice of words in his songs are so wonderful that I have become addicted to them! (The addiction might be as powerful as the opium one though I have never tried this in my life!). The more I listen to TCS lyrics, the lesser I want to be “bothered” with any other composers. Even with Pham Duy, Cung Tien, Tu Cong Phung, Doan Chuan-Tu Linh, Ngo Thuy Mien, Van Cao, Le Uyen Phuong....The selected few of better Vietnamese music. Though their songs are also beautiful - there is no doubt about this- but one can easily understand these songs because they are very straight forward, not mind-boggling like TCS lyrics! “Nghin Trung Xa Cach” is a wonderful song by Pham Duy, but I am sure nobody has any problem to understand it because the song is sweet and simple. Meanwhile, I am very certain that I did not understand “Roi Nhu Da Ngay Ngo” the first time I heard it long time ago, it probably took me several years to know what TCS was describing in this special and uniquely beautiful song! If in painting we have Picasso looking at life in a very special & unique angle then in music we have Trinh Cong Son for comparison (TCS skillfully did paint countless beautiful images in his songs, if one is clever enough to realize that). And if looking around here we only see Ngoc Trong, Trinh Nam Son, Quoc Hung… then I have to believe that there will be another 300 years before Viet Nam have a second Pham Duy or another 1000 years to have a duplicate of Trinh Cong Son genius! I have to thank TCS for giving life so many beautiful songs (about 600 plus) and I had the most wonderful moments of my life listening to them! The well-known congested traffic in the Bay area during rush hours have not bothered me a bit as long as I have TCS music to listen to, I don’t mind to stay in traffic even for hours! I would have no problem at all to drive all the way to Vietnam and enjoy TCS music along the endless road! I plan to write a book about TCS songs when time permits. The book would be: “Giai Nhung Bai Toan Hoc Bua Trong Loi Nhac TCS”. I hope I can complete this so people that like TCS music can understand his songs and enjoy more. There are some songs (Ru Ta Ngam Ngui, Roi Nhu Da Ngay Ngo) that I have been listening – off and on – for 25 years and never fully understood them until recently. Also there are other songs (like Chiec La Thu Phai) that took me about 100 non-stop listenings over a 6 month period before I can understand every word/every sentence in it! (I think!). I have listened to “Em Di Trong Chieu’ for a year straight every time that I got into my car and even my 7 year old daughter had learned how to sing it! One of my friends told me that he was amazed at the fact that I could listen to a song for a year without getting tired of it! Well, if Einstein could spend years to solve a tough physics problem then I sure can do the same thing with TCS songs! Besides the hard-to-understand meanings in TCS lyrics with possible hidden messages, his songs describe absolute Beauty that one can only find in paintings, books, and imagination. I consider myself very fortunate to live in the same era with TCS! 1970-1975 were my wonder years! To listen to TCS music performed by Khanh Ly is rather boring nowadays. I prefer both Khanh Ha and Y Lan or the 5 young singers from Viet Nam: Thanh Lam, Hong Nhung, Tran Thu Ha, Thu Phuong, and My Linh (they are all gifted singers ). Fresh voices and modern orchestration sure make TCS music wonderful for me to “float” right into his beautiful world!…Nothing is better!  "Toi yeu tieng nuoc toi tu khi moi ra doi" just like the lyrics in a Pham Duy's song, thank you TCS for enriching the language to a higher level! Quang Vu  _________________________________________________ _____________________________________________________________________________